Türk Vergi Sistemi’nin ayırt edici özelliklerinden biri vergiyi mal ve hizmetler üzerinden alması olageldi. Vergi sisteminin bu özelliği özellikle AKP döneminde daha da belirginleşti.

Gelir ve servet yerine harcamalar üzerinden alınan vergiler yoksulun sırtına biniyor ve gelir dağılımını da olumsuz etkiliyor. Harcama üzerinden alınan vergilerde hazineye en çok gelir yaratan vergi ise Katma Değer Vergisi (KDV).

KDV’yi hemen ardından AKP dönemiyle hayatımıza giren Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) takip ediyor. Ancak ekonomik durgunluğun boyutları ÖTV’nin detaylarında açığa çıkıyor. Yurttaşın alım gücünün düşmesi ve geleceğin belirsiz olması mal ve hizmet talebini azalttıkça ÖTV gelirleri de azalıyor. Sonuç bütçe açığı ve borçlanma. 

BEYAZ EŞYA VE OTOMOTİV SEKTÖRÜ KRİZE GİRİNCE...

2019 yılı bütçe kanununa göre 162,5 milyar lira ÖTV toplanması hedefleniyordu. Yılın ilk 8 ayı yani yüzde 66,7’si geride kalmasına rağmen henüz hedeflenen ÖTV’nin yüzde 56’sı toplanabilmiş durumda. İlk 8 ayda toplanabilen ÖTV tutarı 90,9 milyar lira.

Üstelik bazı ürünlerde hedeflenenin yarısına dahi ulaşılabilmiş değil. Bu ürünlerin başında da beyaz eşya, televizyon vb. dayanıklı tüketim malları ile motorlu taşıtlar geliyor. Ekonomik durgunlukla beraber bu ürünlerin satışı dibi görünce hazinenin ÖTV geliri de aynı oranda olumsuz etkilendi.

Seçimlerin yaklaşması ile bu mallarda yapılan ÖTV indirimlerinin de hazineye maliyeti ağır oldu. Üstelik bu ürünlerde yaşanan krizden ötürü tahakkuk eden vergiyi tahsil etmekte de rahat davranıyor. ÖTV’de bu iki kalemde hedeflenen ve tahsil edilen tutarlar tablodaki gibi.

ACISI İÇKİ VE SİGARADAN ÇIKIYOR 

Talep davranışı alım gücüyle doğrudan ilgili olmayan ürünler ekonomik durgunluktan nispeten daha az etkileniyor. Bunu bilen hükümet de motorlu taşıtlar ve dayanıklı tüketim mallarından toplayamadığı vergiyi fazlasıyla içki ve sigaradan topluyor.  

Sadece ağustos ayında toplanan toplam vergi geliri 66,6 milyar lira iken bunun 6,4 milyar lirası sadece içki ve sigaradan toplanan ÖTV oldu. Bütçe gelirlerinde hedeflenenin altında olduğunu gören hükümet önce nisanda daha sonra da temmuzda sigaraya zam yaptı. Zam gelen aylardan sonra yaşanan ÖTV tahsilatları bunu kanıtlar cinsten.

Tütün ürünlerinden toplanan ÖTV

Nisan ayı: 3,2 milyar TL (zam yapıldı)

Mayıs ayı: 5,2 milyar TL (ÖTV tahsil edildi)

Temmuz ayı: 3,4 milyar TL (yeni zam yapıldı)

Ağustos ayı: 4,9 milyar TL (ÖTV tahsil edildi)

Motorlu taşıtlar ve dayanıklı mallardan alınamayan ÖTV bu şekilde içki ve sigaradan tahsil edilmiş oldu. Üstelik bu ürünlerde yıl başında hedeflenen tutarların da üzerine çıkıldı.

Hangi mallardan ÖTV alınıyor? 

Petrol ve doğalgaz ürünleri

Motorlu taşıt araçları

Alkollü içecekler

Tütün mamülleri

Kolalı gazozlar

Dayanıklı tüketim malları

KRİZİN DİĞER FATURASI AKARYAKITA

Ekonomik durgunlukla beraber akaryakıt tüketimi de azalsa da son aylarda peşpeşe yapılan zamlarla ÖTV tahsilatı hedeflenen düzeyde tutulmaya çalışılıyor. Sadece motorine son 2 ayda gelen 5 zammın sonuncusu 17 eylül itibariyle yürürlüğe girdi. Bu tarihten itibaren motorinin pompa fiyatına 7 kuruş zam yapıldı.   

Ozan Gündoğdu/Birgün