Yıllık enflasyon eylül ayı itibariyle yüzde 9,26 olarak açıklandı. Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak'ın 'enflasyonun tek haneye inmesini bekliyoruz' açıklamasının ardından gelen TÜİK verisi, ekonomistlerin eleştirilerine neden oldu.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), eylül ayı enflasyon rakamlarını açıkladı. Enflasyon (TÜFE) eylülde bir önceki aya göre yüzde 0,99, bir önceki yılın aralık ayına göre yüzde 8,42, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 9,26 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 18,27 artış gerçekleşti. Enflasyon ağustos ayında yüzde 15,01 olmuştu.

Eylülde yüzde 9,26'ya gerileyen yıllık enflasyon, Temmuz 2017'den sonra yeniden tek haneyi görmüş oldu.

BEKLENTİLER NEYDİ?

AA Finans Enflasyon Beklenti Anketi'ne katılan ekonomistlerin eylül ayı enflasyon beklentilerinin ortalaması yüzde 1,34 olmuştu. Ekonomistlerin yıl sonu enflasyon beklentisinin ortalaması ise yüzde 12,99 olarak belirlenmişti. 

YILLIK ÜFE

Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) ise eylülde bir önceki aya göre yüzde 0,13, bir önceki yılın aralık ayına göre yüzde 6,53, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 2,45 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 26,44 artış gösterdi.

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, hafta başında yaptığı açıklamada enflasyonun tek haneye düşmesini beklediklerini söylemişti. Başkanı yakın zamanda değişen TÜİK’e açıkladığı enflasyon rakamları dolayısıyla eleştiriler gelirken, kasım ayına kadar sürecek olan baz etkisi de (Temmuz 2017’den beri ilk kez tek haneye düşmesi) açıklanan rakam da etkili oldu.

EYLÜL BAZ AYI!

Peki baz etkisi nedir?

Enflasyonda eylül ‘baz ayı’ olarak niteleniyor. Enflasyon oranı, bir yıl önceki aynı ayın TÜFE (Tüketici Fiyat Endeksi) üzerinden hesaplanıyor. Dolayısıyla bir önceki sene endeks değeri ne kadar yüksek ise haliyle yıllık artış oranı da o kadar az gözüküyor.

Ekonomist İbrahim Kahveci, baz etkisini şöyle anlatıyor: “Bu yıl eylül ayında fiyatlar daha önceki eylül aylarındaki gibi (2010-2017 arası ortalama) yükselmesi (0,71) halinde yıllık enflasyon yüzde 9’lara düşmüş oluyor. Böylece enflasyon tek haneye inmiş oluyor. Gerçekten fiyatlar artık daha mı az artıyor? Hatta bazılarının anladığı gibi fiyatlarda düşüş mü var? Enflasyonun pozitif olduğu her rakamda fiyatlar artmaya devam ediyor demektir. Geçen yıl kur şoku sonrası doların ağustos-eylül ayı ortalama fiyatı 6,070 seviyesiydi. Bugün ağustos ayından 8 eylüle kadar ortalama dolar kuru 5,65’den işlem görmüştür.

Kısaca meramım şudur: Bugün kura bağlı fiyat artışları yaşamıyoruz. Ortalama kur yüzde 7,0 aşağı düşmesine rağmen, fiyatlar genel seviyesi yine yüzde 9,0-10,0 arası yıllık artış göstermiş olacak. 2010-2017 arası rutin ortalama artışların üzerinde bir tempodayız.

KASIMDA İŞLER DEĞİŞECEK

Kısaca olay şudur: Enflasyonda sadece ve sadece baz etkisine bağlı bir gerileme yaşanıyor ama altta kazan adeta kaynamaya devam ediyor.  

2010-2017 arası ortalama artışların oldukça üzerinde bir fokurdama var. Ve bu fokurdama kasım-aralık aylarında bizi tersten çarpacak.

AYLIK EN FAZLA KONUT ZAMLANDI

Öte yandan TÜİK verilerine göre eylül ayında en yüksek artış yüzde 2,15’le konut grubunda oldu

Ana harcama grupları itibarıyla 2019 yılı eylül ayında endekste yer alan gruplardan, giyim ve ayakkabıda yüzde 2,13, çeşitli mal ve hizmetlerde yüzde 2,09, alkollü içecekler ve tütünde yüzde 1,79 ve ulaştırmada yüzde 1,61 artış gerçekleşti.

Aylık en fazla düşüş gösteren grup yüzde 0,60’la gıda ve alkolsüz içecekler oldu.

Eğlence ve kültürde yüzde 0,53 ve haberleşmede yüzde 0,07 düşüş gerçekleşti.

YILLIK ZAM ŞAMPİYONU ALKOL VE TÜTÜN

Yıllık en fazla artış yüzde 43,86 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşti.

TÜFE’de, bir önceki yılın aynı ayına göre sağlık yüzde 15,41, çeşitli mal ve hizmetler yüzde 14,98, lokanta ve oteller yüzde 14,87 ve eğitim yüzde 14’le artışın yüksek olduğu diğer ana harcama gruplarını oluşturdu.

İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE’de 2019 yılı eylül ayında bir önceki aya göre yüzde 0,99, bir önceki yılın aralık ayına göre yüzde 7,95, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 8,90 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 17,56 artış gerçekleşti.

292 ÜRÜNÜN FİYATI ARTTI

Eylül 2019’da endekste kapsanan 418 maddeden; 42 maddenin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 292 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 84 maddenin ortalama fiyatlarında ise düşüş gerçekleşti.

ÜFE’ye göre sanayinin dört sektörünün bir önceki aya göre değişimleri ise madencilik ve taşocakçılığı sektöründe yüzde 0,86 düşüş, imalat sanayi sektöründe yüzde 0,05 düşüş, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımı sektöründe yüzde 3,02 artış, su temini sektöründe yüzde 0,23 artış olarak gerçekleşti. Bir önceki aya göre en fazla artış yüzde 5,46 ile tütün ürünleri, yüzde 4,12 ile kok ve rafine petrol ürünleri, yüzde 3,08 ile ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç) olarak gerçekleşti.