Borsada bazı kurumların bankacılık hisselerinde vadeli işlemlerde yüksek kaldıraçlı pozisyonlarının etkisiyle yükselen ve hisselerde başlayan keskin düşüşle Borsa İstanbul’u sarsan hareketlere çözüm arayışının sonuna gelindi.

Geçen haftadan bu yana regülatörler, ekonomi yönetimi, aracı kurumlar ve birliklerin yaptığı toplantıların ardından aracı kurumların vadeli işlemler opsiyon borsasındaki kontratlarının özel bir operasyonla spot piyasaya geçirilmesi kararı çıktı. Böylece sıkıntıda olan aracı kurumların ve belli hisselerin çözülmesi beklenirken aracı kurumlar spota çevirdikleri hisseleri ise ellerinden çıkaramayacak. 

Dünya'dan Şebnem Turhan'ın haberine göre Borsa İstanbul, bankacılık hisselerinde bazı aracı kurum ve yatırımcıların aldığı kaldıraçlı pozisyonlarla temmuz ortasından itibaren yüzde 150’yi aşan prim yapmış ancak hisselerdeki sert düşüşün etkisiyle gelen teminat tamamlama çağrıları borsayı da hisseleri de büyük çöküşe sürüklemişti.

12 Eylül’den itibaren hızla artan teminat tamamlama çağrıları günlük 1.8 milyar liraya kadar yükselmiş özellikle önceki hafta üç günlük teminat tamamlama çağrısı 5 milyar liraya yaklaşmıştı. Ardından Takasbank teminat oranlarında bir düzenlemeye gitti ve sonrasında geçen haftadan itibaren teminat tamamlama çağrılarında azalma gözlendi. Bu hafta ise 363.5 milyon liraya kadar geriledi.

Borsa İstanbul’da VİOP’ta yapılan işlemlerde özellikle Halkbank, Vakıfbank, İş GYO, Şekerbank ve TSKB hisselerinde alınan pozisyonlar dikkat çekerken geçen haftanın başından itibaren Sermaye Piyasası Kurulu başta olmak üzere ekonomi yönetimi ve regülatörler soruna çözüm arayışına girmişti.

Hafta içi kamu kaynaklı büyük bir alıcının ve Halkbank’ın geri alım programı çerçevesinde yaptığı alımlarla iki kamu bankası hissesinde tabandan dönüş başlamışsa da diğer üç hissede her gün taban taban hareketi devam etmişti. Konuya yakın kaynaklardan elde edilen bilgiye göre geçen hafta içi regülatörler ve ekonomi yönetimi bazı büyük aracı kurumları arayarak ‘borsaya destek olmalarını’ isterken hafta sonu ise yoğun toplantılarla geçirildi.

Hafta boyu toplantılar düzenlendi

İlk yapılan toplantılarda aracı kurumlar nakdi uzlaşma önerisinde bulunurken piyasada nakdi uzlaşmanın öne çekilmesi durumunda arbitraj fonların ve hazinesinde hisse opsiyonu fiyatlayanların büyük zararla karşı karşıya kalacağına işaret edilmişti. Nakdi uzlaşma önerisi arka planda kalırken son yapılan toplantılarda VİOP’ta vadeli işlem kontratlarından özel operasyonla spota geçirilmesi öne çıktı. Konuya yakın kaynaklardan elde edilen bilgiye göre vadeli kontratlar vade sonu öncesinde spota geçirilecek ve aracı kurumlar bu pozisyonları taşımak durumunda kalacak. Yoğun pazarlıklar sonrasında vadeli işlemlerden aracı kurumların kurtarılması sağlanırken spot piyasada yükü taşımaları şartı yine sıkıntılı olarak değerlendiriliyor. Ancak kaynakların verdiği bilgiye göre sistemin sağlıklı işleyişini sürdürebilmesi için bu pozisyonların temizlenmesi şart.

Spota çevirirken kaynak nereden sağlandı?

Konuya yakın kaynaklardan edinilen bilgiye göre bu operasyon kurumları kurtarmak için yapılıyor. Kaynaklar yükseliş trendi döneminde işlem yapan spekülatörlerin büyük ihtimalle battığını ve onların piyasadan silindiğini dile getirdi. Kaynakların verdiği bilgiye göre kurumların spottaki yükü ne kadar taşıyacakları da belli değil. Vadeli pozisyonlar spota geçirmek için gereken parayı da aracı kurumların nereden bulduğunun önemli olduğuna dikkat çeken kaynaklar kredi kullanımı mı yapıldı yoksa diğer şirketlerden mi para aktarıldığının belli olmadığını söyledi.

Kaynaklar, krediyle bu pozisyonların spotta taşınması durumunda bir noktada aracı kurumların bunu satışa çevirme ihtimali bulunduğunu kaydederek bu durumun da piyasa için Demokles’in kılıcı gibi duracağını ve piyasa açısından yine risk taşıdığını vurguladı. Öte yandan aracı kurumların Takasbank nezdindeki garanti fonunun da devreye girmesi konuşuluyor. Spot piyasaya geçse bile 4 aracı kurumun kurtarılması için halen daha kaynağa ihtiyacı olduğunu ifade eden konuya yakın kaynaklar VİOP’ta işlemlerin daha görünür olması ve taşınan yükün aracı kurumların bilgisinde olması için de değişiklik gerektiğini vurguladı. Regülatör ise önceliği sorunun çözümüne verirken ardından yeni düzenlemelerin getirileceği de kaynakların verdiği bilgiler arasında bulunuyor.