Koronavirüs salgını ile mücadele kapsamında İçişleri Bakanlığı’nca yayımlanan genelge ile Türkiye genelinde 250 bin, Eskişehir’de ise 20 bine yakın küçük esnaf ve işletme geçici olarak kapatıldı. Uygulamanın ne zaman sona ereceği ve bu işyerlerinin ne zaman açılacağı belli olmazken CHP Eskişehir Milletvekili Utku Çakırözer, Koronavirüs tedbirleri kapsamında dükkanları kapatılan esnafların bağlı oldukları oda temsilcileri ile görüşerek, salgın döneminde esnafın durumunu ortaya çıkaran bir rapor hazırladı. 

Hükûmetin açıkladığı ekonomik destek paketlerinin küçük esnafı kapsamadığını belirten Çakırözer, salgın sürecinde esnafın borçlarının 1 yıl süreyle ertelenmesini ve esnafa her ay asgari ücret tutarında destek olunması gerektiğini belirtti. Esnafa gerekli destek sağlanmazsa salgın sonrasında esnafların durumunun daha da vahim noktaya varabileceği uyarasında bulundu. 

"Salgın küçük esnafı vurdu"

CHP Eskişehir Milletvekili Utku Çakırözer, Koronavirüs ile mücadele tedbirleri kapsamında dükkanı kapatılan küçük esnafın yaşadığı ekonomik zorlukları ve talepleri içeren bir rapor hazırladı. Çakırözer, salgından en çok etkilenen esnaflar arasında yer alan Lokantacılar Odası Başkanı Bahar Bilen ve Berberler ve Kuaförler Odası Başkanı Fethi Özkara’yı ziyaret etti. Çakırözer, Eskişehir Esnaf Odaları Başkanı Ekrem Birsen ile Emlakçılar Odası, Minibüsçüler Odası, Şoförler Odası, Seyyar Tuhafiyeci ve Şoförler Odası, Yaş Sebze, Meyve, Balıkçılar ve Pazarcılar Odası, Pastacı, Fırıncı ve Kuruyemişçiler Odası, Kahveciler Odası Başkanları ile görüştü. Çakırözer, “Bin lokantacı esnafı, bin 200 kuaför ve berber, 500 seyyar tuhafiyeci, bin 150 yaş sebze ve meyveci esnafı, bin 100 kahveci ve aralarında minibüsçüler, terziler, pastacı, fırıncı, bakkalcı olan binlerce esnafımız bu salgından etkilendi” dedi. Çakırözer, “Berberler, lokantacılar, ayakkabıcılar, terziler, kahveciler.. Esnafımız bize aile bireylerimiz kadar yakın insanlar, zor zamanımızda, kötü günümüzde hep yanımızda oldular. Cebimizde para olmasa bile hep işimizi gördüler. Şimdi esnafımız kara gün geçiriyor, sıkıntı içindeler. Sadece kendileri değil, her birinin yanında çalıştırdığı 3,4 kişilik aileleri olduğu düşünüldüğünde on binlerce Eskişehirli hemşehrimiz kara günlerden geçiyor. Bizler onların yanında olmalıyız” çağrısında bulundu.

Dükkanı kapanan lokantacı, kuaför, berber, tuhafiyeci esnafının salgından en fazla etkilenen kesim olduğunu belirten Çakırözer’in, Esnaf Odaları temsilcileri ile görüşerek hazırladığı raporun detayları şöyle:

"36 gündür gelir yok, kiralar, faturalar ödenemedi"

21 Mart’ta yayınlanan genelge kapsamında lokantacı, berber, kuaför, tuhafiyeci esnafımız başta olmak üzere, birçok esnafımızın ekmek teknesi bir aydan fazla süredir kapalı. Esnafın hiçbir geliri yok. Dükkanların kısa süreli kapalı olması salgının önlenmesi adına doğru bir karardı. Ama zorunluluk nedeniyle iş yerleri kapanan esnaf ile, onların yanında çalıştırdığı ustası, çırağı, kalfası, askıcısı hayatlarını idam ettiremeyecek noktaya geldi. Esnaf kirasını ödeyemiyor, elektrik, su, doğalgaz faturasını ödeyemiyor. 

"Bankalar esnafa kredi vermiyor"

Ülkede salgından önce de ekonomi kötüydü, esnaf zor durumdaydı. Şimdi esnaf ekonomik olarak içinden çıkamayacak bir duruma girmek üzere. İktidar esnafa bazı desteklerin sağlandığı söylese de gerçekte bu böyle değil. Sözde Meclisten esnafımızın  krediye rahat ulaşması için sicil affı çıkardık. Ama bankalar sicil bozuk olan esnafa yine kredi vermemekte. Ya da Borçlarını ödemek ve geçimini sağlayabilmek için kredi başvurusunda bulunan esnaf bankalardan kredi alamadı. 

"Başvuru çok ama alabilen az"

Esnaflar bankalar dışında Esnaf Kefalet Kooperatiflerine yaptıkları kredi başvurularında da yeterli desteği sağlayamadı... Eskişehir’de esnaf kredi kooperatiflerine kredi başvurusunu yapsa bile, bankalar tarafından kefil istendi, esnaf kredi alamadı. Eskişehir’de yaklaşık 20 bin esnaftan Esnaf ve Sanatkarlar Kredi ve Kefalet Kooperatifine kredi talebinin çok fazla olduğu ancak bankların getirdiği koşullar nedeniyle çok az sayıda esnafın kredilerden yararlanabildiği belirtildi

"Lokantacılar ve kahvehaneciler büyük bir krizle karşı karşıya"

Mart ayında salgının Türkiye’ye ulaşmasından sonra getirilen yasaklar an çok lokanta ve kahvehaneleri etkiledi. Lokantacılar Odası’na kayıtlı bin esnaf ile kahvehaneciler odasına kayıtla bin 100 esnaf ile  dükkanlarında çalıştırdıkları esnaf çok büyük bir kriz ile baş başa kaldı.  

"Sokağa çıkma yasağı pazar esnafını vurdu"

İlk kez 10 Nisan’da ilan edilen sokağa çıkma yasağı ile ardından ilan edilen 4 günlük yasak ise sayısı bin 500’ü bulan pazarcı esnafını etkiledi. Plansızca ilan edilen yasak sonrası pazarcı esnafının malları elinde kaldı, depolarda, kamyonlarda çürümeye terk edildi. Ramazan ayının ilk günleri olması nedeniyle marketler 10 ile 14 arası açık tutulurken, aynı istisnanın kasap ve manavlara gösterilmemesi mağduriyetler yarattı. 

"Berberler kontrollü hizmet vermek istiyor"

Salgından etkilenen bir diğer esnaf grubu ise sayıları bin 200’ü bulan kuaför ve berberler oldu. Yasak nedeniyle berber ve kuaförler darboğaza girerken, kaçak saç kesimleri de büyük bir sıkıntı yaratmaya devam ediyor. Kuaförler Ramazan Bayramı öncesinde sınırlı gün saatlerle ve sosyal mesafe ile hijyen kurallarına dikkat ederek iş yerlerini açmak istiyor. 

"Esnafın ticaret ilişkileri de bu süreçten olumsuz etkilendi"

Salgın esnafın ticaret ilişkilerini de etkiledi. Ekonomik açıdan zor duruma düşen esnaf alışveriş yaptığı, ticaret yaptığı kişilere de ödemelerini yapamadı. Esnafın ticaret ilişkileri de bu süreçten olumsuz etkilendi. 

"Yardım kolileriyle geçiniyorlar"

Dükkanları uzun süredir kapalı olan esnaf evini geçindirmekte zorlanıyor. Oda Başkanları belediyeler, sivil toplum örgütleri tarafından gönderilen yardım kolilerini zor durumda olan üyelerine ulaştırıyor. 

"Esnaf maddi destek paketi bekliyor" 

İktidarın açıkladığı paketlerden esnaf beklediğini bulabilmiş değil. Küçük esnafa yönelik kredi ya da borç paketleri değil doğrudan gelir desteği paketlerine ihtiyaç var. Gelir desteği esnafın salgın süreci sona erdikten sonra yeniden işyerine açabilmesi, ayakta kalabilmesi için de önemli. 

"Tüm ödemeler 1 yıl süreyle ertelenmeli"

Çakırözer, hazırladığı raporunda esnafın taleplerini şu şekilde sıraladı:

Esnafın kira, kredi, doğalgaz, elektrik gibi her türlü ödemesi en az 1 yıl süreyle faizsiz ertelenmeli.

Küçük esnaf için, esnaf temsilcileri ile bir araya gelinmeli ve salgın sonrası ortaya çıkacak krizi önleme paketi açıklanmalı. 

Salgın döneminde dükkanı kapatılan esnaf, dükkanını açmadığı günler için kira, elektrik, doğalgaz, su faturalarını ödememeli.

"Asgari ücret tutarında destek sağlanmalı"

Esnafın dükkanının kapalı olduğu dönemde her ay, hem destek, hem de yanlarında çalıştırdıkları kişilere ödeme yapabilmeleri adına asgari ücret tutarında destek sağlanmalı.

Plansızca ilan edilen sokağa çıkma yasağı kapsamında ürünleri zarar gören pazarcı esnafının mağduriyetleri giderilmeli. 

"Kredi kolaylığı sağlanmalı"

Kredi kullanımlarının önü açılmalı, oda kayıt belgesi bulunan esnafların siciline bakılmadan kredi kullanımları sağlanmalı.

Yolcu kapasitesi düşürülen minibüs ve servisçiler için mazot desteği verilmeli.

"Nöbetçi bakkal uygulaması getirilmeli"

Sokağa çıkma yasağı günlerinde nöbetçi bakkal uygulamasına gidilmeli. Hem esnaf hem de vatandaş mağdur edilmemeli.

65 yaş üstü esnaf için günün belirli aralıklarında, belirli saatlerle dükkanlarını açmalarına izin verilmeli.