Hükümet, yurttaşların TL’den dövize kaçışlarının önüne geçme gerekçesiyle son 1.5 yılda birçok adım attı ancak başarılı olamadı.

Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre, 2018 sonunda 161 milyar dolar olan yurtiçi yerleşiklerin toplam yabancı para (YP) mevduatı 2019 sonunda 193.6 milyar dolara yükseldi. Uzmanlara göre, yüksek enflasyon, TL mevduata eksi reel faiz ve güvensizlik temel nedenler olarak öne çıkıyor.

Dövize kaçışı önlemek adına atılan ancak işe yaramayan adımlardan bazıları şöyle:

4 Eylül 2018: İhracatçıya gelirini 180 gün içinde yurda getirip yüzde 80’ini bir bankada TL’ye çevirme zorunluluğu getirildi. Ocak 2020’de kalktı.

4 Ekim 2018: Ev, işyeri, arsa satış ve kira sözleşmeleriyle danışmanlık ve hizmet alımı sözleşmeleri için TL zorunluluğu getirildi. Devlet, “yap işlet devret”e dövizle garanti uygulamasına devam etti.

4 Mart 2019: Döviz mevduat faizlerinden kesinti, 1 yıla kadar vadede yüzde 16’dan yüzde 20’ye, 1 yıldan uzun yüzde 13’ten yüzde 18’e çıktı. 

4 Mayıs 2019: Döviz satışlarına binde 1 işlem vergisi (BSMV) getirildi.

4 Temmuz 2019: YP mevduat ve katılım fonlarına uygulanan zorunlu karşılık 100 baz puan artırıldı.

4 Ağustos 2019: TCMB nezdinde dolar cinsinden tutulan zorunlu karşılıklara, rezerv opsiyonlarına ve serbest hesaplara uygulanan faiz oranı 100 baz puan indirilerek yüzde 1 olarak belirlendi.

4 Eylül 2019: Dolar cinsinden tutulan zorunlu karşılıklara, rezerv opsiyonlarına ve serbest hesaplara uygulanan faiz oranı sıfıra çekildi.

4 Eylül 2019: TCMB, YP mevduat/katılım fonlarına uygulanan zorunlu karşılık oranlarını tüm vade dilimleri için 100 baz puan artırdı.

4 Aralık 2019: Döviz satışlarında BSMV oranı binde 1’den binde 2’ye yükseltildi. 

4 Aralık 2019: TCMB, YP mevduat/katılım fonlarına uygulanan zorunlu karşılık oranlarının tüm vade dilimlerinde 200 baz puan artırdı. 

4 Ocak 2020: TCMB, döviz cinsinden zorunlu karşılıklardan komisyon almaya karar verdi. Böylece hem TCMB’ye yeni gelir kaynağı hem döviz mevduat faizlerini düşürmesi yoluyla TL’ye geçişin teşvik edilmesi hedefleniyor.

‘TCMB ÇAREYİ YANLIŞ YERDE ARIYOR’

Ekonomist Dr. M. Murat Kubilay, “Bu önlemler TCMB’nin tasarruf mevduatlarındaki dolarizasyonu yatırımcıların getiri artırma amaçlı olduğunu düşündüğüne işaret ediyor. Halbuki yerli yatırımcılarının bu kararının altında, 2013 sonrasında TL’nin değerini koruyamayan hükumet ve TCMB’ye olan güvensizlik yatıyor” değerlendirmesinde bulundu. Kubilay, “Bir nevi halk, devlet kendisini koruyamayınca, birey olarak kendi tasarruflarının satın alma gücünü muhafaza etmeye çalışıyor” dedi.

TCMB’nin çareyi yanlış yerlerde aradığını belirten Kubilay, hesaplardaki paranın Avro ve altına dönüştürülerek yeni düzenlemenin bypass edilebileceğini, daha büyük tehlikenin ise dövizden caydırma politikasının TL mevduata dönüş yerine, insanları bankalardan kaçışa yönlendirmesi olduğuna dikkat çekti.

Emre Deveci/Cumhuriyet