Emeklilikte yaşa takılanların (EYT) gözü kulağı Meclis'e gelecek yasa tasarısına çevrildi. EYT'lilerin merakla beklediği yaş, prim gibi detaylar da netleşmeye başladı.

Sabah'tan Hazal Ateş'in haberine göre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nca hazırlanan taslak metinde yaş sınırı bulunmuyor. 8 Eylül 1999 tarihinde 18 yaşına giren kadın çalışan 2023 yılında yasadaki hizmet ve sigorta süresini fazlasıyla doldurduğu için 42 yaşında emekli olabilecek.

Aynı yaş ve tarihte işe başlayan erkek çalışan da bir yıl sonra 43 yaşında emekliliğe hak kazanabilecek. Bakanlığın yaptığı çalışmaya göre bu yaş grubunda olanların sayısı çok fazla olmayıp, EYT kapsamındakilerin yaş ortalaması da 49.9 hesaplandı.

Yasa taslağında borçlanma kapısı açık tutulacak, diğer EYT'liler koşulları tamamladığı tarihte emekli olabilecek.

Örneğin, bir erkek çalışan 25 yıllık hizmet süresini Mart 2023'te tamamlıyorsa o tarihte emekli olabilecek. Aylık bağlama hesaplaması mevcut sistemden farklı olmayacak. Merak edilen bazı soruların yanıtları şöyle:

EYT yasasında yaş konusunda bir kademe söz konusu olacak mı?

Bakanlığın hazırladığı taslakta bugün itibarıyla bir yaş sınırı bulunmuyor. EYT düzenlemesinde prim ve yıl sayısı şartı değiştirilmeyecek. Kadınlarda 20, erkeklerde ise 25 yıl şartı aranacak. Yasa'da esas alınan 8 Eylül 1999'da 18 yaşını doldurmuş olmak gerekiyor.

Bu tarihte 18 yaşında olan bir kadın çalışan 2023 Ocak ayında emeklilik dilekçesini verdiğinde yaklaşık 24 yıllık sigorta süresine sahip olacak. Kadın çalışanlar için 20 yıllık süre yettiği için çalışan bu tarihte 42 yaşında da olsa emekliliğe haz kazanmış olacak. Aynı durumda olan bir erkek çalışan da bir yıl sonra 43 yaşında emekli aylığı almaya başlayacak.

1.5 milyon kişinin aynı anda emekli olması yığılmaya neden olur mu?

Emeklilik başvurusu e-devlet üzerinden Sosyal Güvenlik Kurumu'na yapılabilecek, isteyen yazılı olarak da başvuruda bulunabilecek. SGK'nin teknik altyapısı 1.5 milyon kişinin emeklilik işlemleri için uygun olup bütün hazırlıklar da yapılmış durumda. Emeklilik başvurusunda bulunan herkes bir ay içinde emekli aylığına hak kazanacak. SGK merkezlerinde olası yığılmaya karşı da tüm önlemler alınmış durumda.

Eksik prim günlerimi tamamlamak için borçlanmayı ne zaman yapmam gerekiyor?

Prim günü eksik olanların Ocak'tan önce borçlanmasında yarar bulunuyor. Bugün itibarıyla bir günlük süreyi 69 lirayla borçlanmak mümkünken, yeni yılda asgari ücrete tahminen yüzde 50 zam gelmesi halinde bu tutar 104 liraya çıkacak. Tek çocuk için 720 günlük borçlanma 50 bin lira tutarken yeni yılda bu tutar 75 bin liraya yükselmiş olacak. Yine bugün askerlik borçlanması yapacak bir kişi 37 bin 963 lira öderken 1 Ocak'tan sonra yaparsa asgari ücrete gelen zam oranında artış olacak.

18 ay askerlik yaptım. Bunu ödersem EYT kapsamına girer miyim?

Askerlık borçlanmasıyla EYT kapsamına girebilmeniz için 2010'daki sigorta başlangıç tarihinizi 8 Eylül 1999'a çekecek kadar askerlik süresi gerekiyor. Bu da mümkün olmadığı için EYT yasası kapsamına girmeniz mümkün değil. 1998 yılında askerlik yapıp 1999 Aralık ayında işe sigortalı başlayan için aradaki farkı borçlanarak sigorta başlangıcını önce çekmek mümkün. Ancak yasada borçlanmanın başlangıç tarihini öne çekmesine yönelik engelleyici bir hüküm bulunursa bu söz konusu olmaz.

En düşük EYT emekli aylığı ne kadar olacak?

Bu yıl için en düşük emeli aylığı 3.500 lira olarak ödeniyor. Buna göre bin prim günü olan EYT'li bir vatandaş da 3.500 lira alacak. İlk aylıkların Şubat 2023'te yatırılacağı düşünüldüğünde bu miktar yeni yıl zammıyla beraber daha da yukarı çıkacak. Emekli aylıklarına yüzde 30 zam halinde bu tutar 4 bin 550 lira, yüzde 40 artış olursa 4 bin 900 lira seviyesine kadar çıkacak.

Aylık hesaplaması nasıl yapılacak?

EYT kapsamında olanların normal emeklilerden bir farkı bulunmuyor. Emekli aylığı hesaplamasında 1999 öncesi, 199-2008 yılları arası ve 2008'den sonraki dönem olmak üzere 3 ayrı hesaplama yapılıyor. Üç ayrı dönem için hesap yapılıp birleştirilecek. Böylece emekli aylığı hesabında tüm kazançlar dikkate alınmış olacak.

Bağ-Kur'da geriye dönük borçlanma yapılabilir mi?

Geçmişte vergi mükellefi veya oda sicil saydı olduğu halde bugün Bağ-Kur'lu olmayan çok sayıda esnaf bulunuyor. Mevcut durumda geriye dönüş borçlanma söz konusu değil. Süresi içinde Bağ- Kur'a kayıt ve tescilini yaptırmayanların geriye dönük tescil ve katılarını önleyen ilk yasa Ağustos 2003'te yürürlüğe girdi. Ekim 2000'den önce esnaf olduğu halde bu tarihte Bağ-Kur'a kayıt ve tescilini yaptırmayanların sigorta ve hak yükümlüğünün 4 Ekim 2000'den itibaren başlatılması hüküm altına alındı.

EYT ile emekli olanlar banka promosyon ve ikramiye alabilecek mi?

Normal emeklilerin sahip olduğu bütün haklardan yararlanılacak. Emekli aylığı bağlatanlarda peşin ödeme yapılıyor.

Aylığın yattığı bankayla 3 yıllık sözleşme yapan emeklilere promosyon ödeniyor.

Bu kapsamda emekli olanlar da yılda iki defa verilen Bayram ikramiyesini de alacak. Bayram ikramiyesinin gelecek yıl artması bekleniyor.