Dünyanın önde gelen merkez bankaları küresel durgunluk uyarısı yapıyor. Yüksek enflasyon oranına karşın son yılların en yüksek faiz artışlarına imza atıyor. Durgunluk ekonomilerde yıllar sürebilen belirgin ve yaygın gerileme, yükselen işsizlik, azalan perakende satışları ve düşen sanayi üretimi anlamına geliyor.

Tüketici güveninde düşüş, borsalarda sert kayıplar, işsizliğin yükselmesi, takibe düşen alacakların artması gibi etkenler yaklaşan bir durgunluğun en büyük işaretçileri olarak gösteriliyor.

ABD Merkez Bankası’nın (Fed) bölge yöneticileri enflasyonu dizginleyebilmek için faiz oranlarının daha uzun süre yüksek kalmasını beklediklerini söylüyor. Fed iki kez üst üste 75 baz puanlık bir artış yapmış ve eylülde de bu boyutta bir artışın mümkün olabileceğine dair kapıyı açık bırakmıştı.

DURGUNLUK BELİRTİLERİ

Küresel ekonomide durgunluk işaretleri Türkiye sanayiine de ulaştı. İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından açıklanan Türkiye İmalat Satın Alma Endeksi (PMI) daralmayı işaret ediyor. Yeni siparişler, istihdam, satın alma stokları ve fabrika çıkışları gibi bir dizi göstergenin bileşimi olarak hesaplanan endeks değeri, son beş aydır 50 değerinin altında seyrediyor. Temmuz’da 46,6’ya gerileyen endeks Mayıs 2020’den bu yana en belirgin yavaşlama olarak dikkat çekiyor. 10 sektörün yer aldığı endeks, küresel ekonomik koşullarda gözlenen belirgin zayıflama ve baskının sanayi sektöründe faaliyet gösteren firmalar açısından üçüncü çeyreğin zorlu geçeceğinin işareti olarak değerlendiriliyor.

Otomotiv sektöründe de durgunluk sinyalleri artıyor. Hafif ticari araç pazarı, hazirandan sonra temmuzda da daraldı. Tedarik sorunları devam etmekle birlikte, KOBİ’lerin ticari krediye erişimindeki zorluklar ve yüksek enflasyon satışlardaki bu düşüşte etkili oldu. Talepteki azalma nedeniyle bayilerde oluşan sıranın eridiğine dikkat çeken sektör temsilcileri, önümüzdeki aylarda pazardaki daralmanın derinleşebileceğinden endişe duyuyor.

Dünya’ya konuşan Gülan Otomotiv Yönetim Kurulu Başkanı Alp Gülan, “Henüz bazı modellerde araç bulmakta zorlanıyoruz. Bankaların kredi konusunda isteksiz olması satışlara olumsuz yansıyor. Ancak, hafif ticaride araç sırası kalmadığını söyleyebilirim” dedi. Hafif ticari araç satışları, bu yılın ilk yedi ayında yüzde 5,3 azalarak 90 bin 797 adet oldu.

İSTİHDAMI VURACAK

Peki, durgunluk yurttaşları nasıl etkiler?

Ekonomik durgunluğun bireyler üzerindeki en doğrudan etkisi istihdam alanında görülüyor. Ekonomik faaliyetin düşmesiyle işten çıkarmaların artmasının yanı sıra yeni iş bulmak da bir hayli zorlaşır. Çalışmaya devam edenler de maaşların veya ikramiyelerin düşmesi ya da zamların ertelenmesi ile karşı karşıya kalabilir.

Öte yandan insanlar geleceğe dair belirsizlik olması nedeniyle ev, araba alımı, mobilya yenilemesi gibi yüksek faturalı alımlardan geri durmaya başlar. Bu durumda işletme sahiplerinin satışları durgunluk sırasında düşebilir ve iflaslar yaşanabilir. Geri ödemeler azaldığı için bankalar da kredi musluklarını kısabilir. Geri ödemelerdeki alarm ise Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Risk Merkez verilerine yansıdı. Bireysel kredi veya bireysel kredi kartı borcundan dolayı yasal takibe intikal etmiş kişi sayısı Ocak-Mayıs 2022 döneminde 748 bin 437 kişi oldu. Bu sayı 2021 yılının aynı döneminde 408 bin 913 kişiydi. Böylece bireysel kredi ve bireysel kredi kartı borcunu ödememiş kişi sayısı Mayıs 2022 itibarıyla 4 milyon 147 bin 977’ye ulaştı.