Konuttaki fahiş fiyat sorunu gündemdeki sıcaklığını korurken, sanayiciler de fabrika binalarındaki yüksek fiyat artışlarından şikayetçi. Denge Değerleme’nin hazırladığı rapor, sanayi tesislerin ortalama birim bedellerindeki yüksek artışı gözler önüne seriyor.

Dünya'dan Merve Yiğitcan'ın haberine göre sanayi tesislerinin işlem yoğunlukları dikkate alınarak belirlenen 22 ilde 2020 ve 2021 yılı için SPK lisanslı uzmanları tarafından gerçekleştirilen analizlere göre, Türkiye’de sanayi tesislerinin (fabrika binalarının) metrekare başına ortalama birim bedelleri bir yılda yüzde 27 artarak, 2 bin 80 TL’ye çıktı.

En yüksek birim bedel metrekare başına ortalama 4 bin 52 TL ile İstanbul Avrupa Yakası’nda olurken, bunu 3 bin 914 TL ile İstanbul Anadolu Yakası, 3 bin 504 lira ile Kocaeli, 2 bin 846 lira ile Antalya ve 2 bin 302 lira ile Konya izledi. Geçen yıla göre ortalama birim bedellerdeki en yüksek artışın yaşandığı il ise yüzde 66 ile Antalya olurken, bu ili Konya, Balıkesir, Çanakkale ve Kocaeli takip etti.

Kiralarda da ciddi artış var

Sanayi tesislerinin aylık birim kiralarında ciddi artışlar söz konusu. Türkiye genelinde sanayi tesislerinde aylık birim kira artışı bir yılda yüzde 31,6 olurken, en yüksek aylık birim kira artışı yüzde 69 ile Konya’da yaşandı. Konya’yı yüzde 64 artışla Antalya, yüzde 60 ile Düzce, yüzde 58 ile Balıkesir ve yüzde 44 ile Kocaeli izledi.

Ortalama aylık birim kirada en yüksek il Kocaeli olurken, bu ilin ardandan İstanbul Avrupa Yakası, İstanbul Anadolu Yakası, Antalya ve Bursa geliyor. Raporda, “Ülkemizde sanayi alanındaki gelişmelere paralel olarak sanayi arsa üretimi kısıtlı kalmaktadır. Ülkemizin pandemi nedeniyle üretimde dünyada öne çıkması arz-talep dengesizliğini artırmış, fabrika birim bedellerindeki artış oranı konut fiyat artış oranlarını yakalamış durumdadır” ifadeleri yer aldı.

“OSB’lerdeki rant engellenmeli”

Fabrikalardaki bedel artışlarına yönelik değerlendirmelerde bulunan İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı Şekib Avdagiç, Türkiye’nin pandemi sebebiyle üretim üssü özelliğini pekiştirdiğini ve bu sayede ihracatta önemli bir çıkış yakaladığını hatırlatarak, bu ivmeyi korumak için yeni yatırımlarla üretim parkının genişletilmesi gerektiğini, ancak sanayi arazilerindeki fiyat artışlarının konut fiyat artışları ile yarışır hale geldiğine dikkat çekti.

Üreticinin elindeki finansmanı arsa teminine kullanması halinde, üretim parkına kullanacağı finansmanının kalmadığını savunan Avdagiç, “Türkiye’nin tedarik ülkesi konumunu kalıcı hale getirmek için sanayi arsası arzını artırarak, makul fiyatlarla yatırımcıyla buluşturmalıyız. İstanbul’da ve çevre illerdeki organize sanayi bölgelerinde yer bulma konusunda zorluk yaşıyoruz. Bu sorun, yatırım yapacak firmaların ticaretini engelliyor. İstanbul’da olmasa bile yakın illerde OSB sayılarının artması önemli. İstanbul’un çevresinde bir tarafı Çorlu, diğer tarafı Gebze’de olmak üzere ikinci halkadaki seçeneklerin sayısını artırmamız lazım. Hatta daha da genişlemek gerek” diye konuştu. Mevcut OSB’lerin büyüme taleplerinin de ivedilikle onaylanması gerektiğinin altını çizen Avdagiç, aynı zamanda OSB’lerin rant için kullanılmasına izin verilmemesi için, tahsis edilen arsalara makul süre içinde yatırım yapmayanların tahsislerinin, süratle yatırım yapacak şirketlere devredilmesi gerektiğini belirtti.

Stoklar azaldı, kapasite artırılmalı

OSB’lerde kira bedellerinin de çok arttığına değinen Avdagiç, sözlerini şöyle sürdürdü: “Türkiye genelinde sanayi tesislerinde ortalama birim kira artışları yüzde 30'u aşmış durumda. Türkiye ekonomisinin ikinci çeyrek büyümesinin detaylarına baktığımızda stoklarda 5 puan azalma dikkati çekiyordu. Bu, kurulu üretim kapasitesinin artırılması gereğini de ortaya koyuyor. Bu sebeple yatırım kapasitesi için OSB’lerde yer sorunlarının çözülerek, finansman ve hammadde temini imkanlarının geliştirilmesi büyük önem arz ediyor.”

Yüksek bedeller üretimi Doğu’ya kaydırıyor

TOBB Hazır Giyim ve Konfeksiyon Sektör Meclisi Başkanı Şeref Fayat da, bedel artışlarını değerlendirirken bazı OSB’lerde rant amaçlı tahsise dikkat çekti. Fayat, bazı OSB’lerde sadece sanayicilere değil, sanayici olmayan şahıslara da yer tahsis edildiğinin görüldüğünü kaydetti. Fayat, “Tahsiste yer yok denildiğinde bile doluluk oranları yüzde 30’u bulmayan OSB’ler var. Piyasa kötüyken o OSB’lerden yer alan sanayi ile ilgili olmayan şahıslar var. Şimdi fiyatlar ikiye katlamışken satmaya çalışıyorlar. Doğrudan satamazlar ama onun da bir kılıfını bulup el altından çeşitli formüllerle yapıyorlar. Belli bir süre yatırım yapmayanlara tahsis edilen yerlerin gerçekten yatırım yapmak isteyen sanayiciye tahsis edilmesini istiyoruz” dedi. Pandemiyle birlikte Türkiye’ye tedarik merkezi olma gibi bir fırsat doğduğunu söyleyen Fayat, “Bunu gören sanayiciler, özellikle Marmara’da yer tahsis arayışına gittiler. Ancak fiyatlar çok arttı. Mesela 7-8 ay önce Kırklareli OSB’de 170-180 lira olan yerler 350 lira oldu” diye konuştu. İnşaat maliyetlerinin de artmasıyla mülk maliyetlerinin daha da yukarılara çıktığını söyleyen Fayat, “Sanayici için kötü bir dönem. Çünkü sanayicinin asıl niyeti ürün yapmak ve pazarlamaktır; arsa ya da bina sahibi olmak değil” dedi. Fayat, özellikle tesislerdeki bedel artışlarından dolayı yatırımların Doğu’ya daha hızlı kayacağını sözlerine ekledi.

İhracat artışı, fabrikaya da talebi artırdı

En yüksek bedel artışlarının yaşandığı illerin başında Antalya geliyor. Konuyla ilgili değerlendirmelerde bulunan Akdeniz Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (AHKİB) Yönetim Kurulu Başkanı Gürkan Tekin, Avrupa’dan gelen siparişlerin çok arttığını, Türkiye hazır giyim ihracatının da yılsonunda 19 milyar dolara çıkacağını, bu nedenlerden dolayı özellikle fabrikaların ciddi talep gördüğünü ifade etti. Sanayi hareketliliğinde de artış olduğunu söyleyen Tekin, fabrikalardaki bedel artışlarının yatırımcılar için büyük maliyet oluşturduğunu, yeni yatırım yapmak isteyen sanayicilerin yüksek bedellerle karşılaştığını sözlerine ekledi.