Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) Mayıs ayında aylık yüzde 1,36 artışla yıllık yüzde 11,39’a yükseldi. Bir önceki yılın aynı ayına göre artışın düşük olduğu diğer ana gruplar sırasıyla, yüzde 3,74 ile eğlence ve kültür, yüzde 6,69 ile ulaştırma ve yüzde 7,68 ile giyim ve ayakkabı oldu.

Buna karşılık, bir önceki yılın aynı ayına göre artışın yüksek olduğu ana gruplar ise sırasıyla, yüzde 21,41 ile alkollü içecekler ve tütün, yüzde 20,86 ile çeşitli mal ve hizmetler ve yüzde 14,45 ile konut oldu.

Kurdaki sert değer kaybının ardından Ekim 2018’de yıllık enflasyon yüzde 25,24 ile son 15 yılın rekor seviyesini görmüştü. Yıllık enflasyon bu tarihten itibaren düşüş eğilimine girdi ancak enflasyonda kalıcı tek haneye henüz ulaşılmadı. Mayıs ayı enflasyon verisi ile birlikte TCMB’nin yüzde 8,25 seviyesindeki politika faizi ile yıllık enflasyon arasındaki fark 3 puanı aştı. Analistlere göre, politika faizinin enflasyonun bu denli altında kalması TCMB’nin devam eden faiz indirimlerine ilişkin soru işaretlerini artırıyor.

Yapılan anketlere göre, mayıs ayında düşük enerji fiyatları ve zayıf seyreden talebin temel gıda grubundaki kısmi fiyat artışlarını dengelemesiyle bir önceki yılın aynı ayına göre sınırlı bir artışla yüzde 11 seviyesinde olması bekleniyordu. Reuters’ın 15 katılımcıyla gerçekleştirdiği ankette yıllık enflasyon için tahminler yüzde 11,73 ila yüzde 10,55 bandında yer alıyordu. Bloomberg HT’nin anketine göre ise enflasyonun aylık yüzde 0,7; yıllık yüzde 10,66 olması hedefleniyordu. Ekonomistler, mayıs ayı enflasyon beklentilerinin ortalamasının yüzde 0,92 yıllık enflasyonun yüzde 10,9 olacağını öngörmüştü. 

ÇEKİRDEK ENFLASYON ALARM VERİCİ

Ekonomistler de enflasyon verilerini değerlendirdi. Ekonomist Uğur Gürses “Talebin çöktüğü bir dönemde aylık yüzde 1,7’lik çekirdek enflasyon alarm verici. Bir de bu kadar parasal genişleme-kredi genişlemesi hesaba katılırsa salgın sonrası da parlak görünmüyor. TL’yi koruyacak faiz ise banka mevduatında yıllık net yüzde 7” dedi. Ekonomist Mustafa Sönmez ise “Yüzde 11,5 yıllık enflasyon, karşısında, sayıları 10 milyonu çoktan aşmış gelirsiz, işsiz kitle var; yardım alamamış milyonlar var. Acilen yeni bir bütçe yapılmalı ve sosyal harcamalar bütçenin omurgasını oluşturmalı. Asgari ücret de 2021 başına kadar net 3 bin TL yapılmalı. Devletin içki-sigara, akaryakıt fiyatlarını dolaylı vergilerle yönlendirdiği bilinir. Bu ürünler dışarıda bırakılsa yıllık TÜFE yüzde 9,5 gibi. Demek ki 2 puan enflasyona doğrudan devlet sebep oluyor” diye konuştu.

EN FAZLA ARTIŞ TÜTÜN VE ALKOLDE

Bir önceki yılın aynı ayına göre ana gruplarda yaşanan tüketici fiyat endeksindeki artış şu şekilde gerçekleşti:  Eğlence ve kültür yüzde 3,74  Ulaştırma yüzde 6,69  Giyim ve ayakkabı yüzde 7,68  Konut yüzde 14,45  Çeşitli mal ve hizmetler yüzde 20,86  Alkollü içecekler ve tütün yüzde 21,41. Mayıs ayında bir önceki aya göre tüketici fiyatlarında yaşanan değişimde ise en az artış gösteren gruplar yüzde 0,16 ile lokanta ve oteller, yüzde 0,22 ile sağlık ve yüzde 0,24 ile gıda ve alkolsüz içecekler oldu. Aylık artışın yüksek olduğu gruplar ise sırasıyla, yüzde 6,85 ile giyim ve ayakkabı, yüzde 3,30 ile ulaştırma ve yüzde 1,92 ile çeşitli mal ve hizmetler oldu. Mayıs ayında endekste kapsanan 418 maddeden, 66 maddenin ortalama fiyatında düşüş gerçekleşirken 70 maddenin ortalama fiyatında değişim olmadı. 282 maddenin ortalama fiyatında ise artış gerçekleşti.

MAYISTA AZALIŞ GÖSTEREN GRUP YOK

Ana harcama grupları itibarıyla 2020 yılı mayıs ayında azalış gösteren ana grup olmadı. En az artış gösteren gruplar ise yüzde 0,16 ile lokanta ve oteller, yüzde 0,22 ile sağlık ve yüzde 0,24 ile gıda ve alkolsüz içecekler oldu. Buna karşılık, ana harcama grupları itibarıyla 2020 yılı Mayıs ayında artışın yüksek olduğu gruplar ise sırasıyla, yüzde 6,85 ile giyim ve ayakkabı, yüzde 3,30 ile ulaştırma ve yüzde 1,92 ile çeşitli mal ve hizmetler oldu. İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE’de 2020 yılı Mayıs ayında bir önceki aya göre yüzde 1,52, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 3,79 bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 11,21 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 11,74 artış gerçekleşti.

TL’YE REEL GETİRİ ŞART

Özel fon yöneticisi, stratejisi Rıdvan Baştürk “Merkez Bankası politika faizi yüzde 8,25. Muhtemelen küresel ortamı fırsat bilip yüzde 8’in altına çekecekler. Enflasyon mayısta yüzde 11,39 oldu. 12 ay sonrası için beklentiler yüzde 9,20. Yukarı güncelleme gelebilir bu beklentiye. TL’ye cazip bir reel getiri şart oğlu şart bir durumdur” ifadelerini kullandı. Akademisyen Hakan Eryüzlü de şunları söyledi: “İki gün içerisinde ikinci el araba fiyatları yüzde 20, ev fiyatları yüzde 25 oranında artmış. Görülüyor ki talebi arttıracak desteklere değil üretimi destekleyecek politikalara daha çok ihtiyacımız var. Yoksa bunun dönüşü öncelikle enflasyon ve geriye dönemeyen kredi oranlarında artış olur.”

TÜİK VATANDAŞ İÇİN BİRŞEY İİFADE ETMİYOR 

CHP Genel Başkan Yardımcısı Aykut Erdoğdu, TÜİK’in açıkladığı enflasyon rakamlarının vatandaş için artık anlamı kalmadığını belirterek “TÜİK’in vatandaş nezdinde inandırıcılığı kalmayalı uzun süre oldu. Vatandaş artık enflasyonu kendi yaşadığı şartlar ile ölçüyor” dedi.

Erdoğdu, TÜİK’in enflasyon rakamlarının detaylarına bakıldığında, ulaştırma ile giyim ve ayakkabı gruplarının enflasyondaki yükselişin ana nedeni olduğunun görüldüğünü vurgulayarak, şunları kaydetti: “Talepteki zayıflığa rağmen fiyat artışlarını arkasındaki nedenin bu olduğu anlaşılıyor. Ulaştırma grubu enflasyonunun da benzer şekilde kurdaki yükseliş ve petrol fiyatlarındaki artış kaynaklı yükseldiği görülüyor.”

Çekirdek enflasyonun da Nisan ayının tam tersi bir tablo çizdiğini, Mayıs’ta gıda ürünleri, enerji, altın, alkollü içkiler ve tütün hariç TÜFE-C endeksinin yüzde 10,32’ye yükseldiğini belirten Erdoğdu, “Bu da talepteki zayıflığa rağmen enerji ve gıda dışı mallarda maliyet kaynaklı yükselişler olduğunu gösteriyor. Sonuç olarak Merkez Bankası’nın raporlarında ve açıklamalarında ifade ettiği gibi dezenflasyon sürecinin kolay olmayacağı anlaşılıyor. Son yayımlanan Finansal İstikrar Raporu’nda belirtilenin aksine TL’deki değer kaybı ve emtia fiyatlarındaki yükselişler enflasyonda arz yönlü bir baskı yaratacak” diye konuştu.

İTHALATIN VERGİSİ ARTTI

Ekonomist Banu Kıvcı Tokalı, enflasyonun haziranda düşmesini beklediğini şu sözlerle açıkladı: “Yıllık enflasyonun haziranda yüzde 12’ye yakın tepe yapıp sonrasında düşüş trendiyle tek haneye inmesini bekliyorum.” Prof. Dr. Burak Arzova ise mayıs enflasyonunun beklentilerin üzerinde gelmesini şu etmenlere bağladı: “Sigara ve tütün zammının etkisi. Giyim ve ayakkabıda beklenti üzeri artış. Ulaştırmada beklenti üstü artış. İthal ürünlere getirilen ithal vergi artışlarının etkisi.”

ÖNEMLİ OLAN BÜYÜME VE SEÇİM

Capital Economics’ten Jasson Tuvey “Enflasyonunun Mayıs ayında yıllık bazda yüzde 11,4’e yükselmesi, ayın ilk günlerinde TL’deki sert değer kaybı etkisinin zayıf iç talebin fiyat baskısı üzerindeki etkisini dengelediğini ortaya koyuyor. Ancak TL’nin son birkaç hafta toparlanmasıyla TCMB’nin bu ayki PPK toplantısında da faizleri düşürmesini engellemek pek mümkün değil” dedi. BlueBay portföy yönetiminden piyasalar masası stratejisti Timothy Ash “Merkez Bankası’nın enflasyonu dikkate almadığını, asıl gündeminin büyüme ve AKP’nin yeniden seçilmesi olduğunu” öne sürdü. Ekonomist Fatih Özatay ise “Salgın nedeniyle küçülen bir ülkede eksi reel faiz normal;  salgınla daha da kırılganlaşan bir ülke için normal değil” yorumunda bulundu.

Ali Yıldırım/Karar