Halkı yoksullaştıran, işsizliği artıran, esnafı ve özel sektörü iflaslara ve nakit darlığına düşüren ekonomik kriz devleti de 83 milyar lirayı aşkın vergi kaybına uğrattı.

Vergi kaybı, halkın çarşı pazara çıkıp harcama yapamadığının en önemli göstergesi olan Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) ve Katma Değer Vergisi'nde (KDV) 30 milyar lirayı aştı. İşsizlikteki artış da Gelir Vergisi'nde 9.2 milyar liralık delik açtı. Vergi gelirlerindeki devasa kayıp, ekonomik krizi bir türlü kabul etmeyen ekonomi yönetiminin krizin etkilerini önceden göremediğini ve gerekli önlemleri almadığını ortaya koydu.

Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın yayımladığı 2019 yılı bütçe gerçekleşme sonuçlarına göre, hükümet geçen yılın tamamında halktan ve şirketlerden 756 milyar 494 milyon lira vergi toplayacağı öngörüsünde bulundu.

HEDEF ŞAŞTI

Ancak ekonomi yavaşlayıp insanların geliri, şirketlerin de cirosu düşünce vergi hedefi büyük ölçüde şaştı. Devletin kasasına giren toplam vergi 83 milyar 183 milyon lira birden azalarak 673 milyar 314 milyon lirada kaldı. Bu devasa kaybın yanı sıra ekonomiyi canlandırmak amacıyla bazı ÖTV ve KDV oranlarında yapılan indirimler de vergi gelirlerindeki kaybı hızlandırdı.

HARCAMALAR AZALDI

Vergi gelirlerinin alt kalemleri incelendiğinde, hedefteki sapmanın büyük ölçüde geliri eriyen halkın harcamalarını azaltmak zorunda kalmasından ve istihdamdaki daralmadan kaynaklandığı görüldü. Örneğin, hükümet geçen yıl tamamına yakını çalışanlardan toplanan Gelir Vergisi'nden devletin kasasına 172 milyar lira gireceği hesabını yaptı. Ancak istihdam artmadığı gibi işsizlik daha da yükselince devletin kasasına hedefin 9.2 milyar lira altında vergi girdi. Gelir Vergisi'ndeki bu erimeyi, maaş dışında serbest meslek kazançlarındaki daralma da hızlandırdı.

30 MİLYARLIK KAYIP

Aynı şekilde işsizlik ve enflasyon yüzünden geliri düşen halkın harcama yapamaması KDV ve ÖTV'de 30 milyar liranın üzerinden vergi kaybına yol açtı. KDV'de 70.6 milyarlık gelir hedefine rağmen 15.2 milyarlık kayıpla 55.5 milyar liralık tahsilat rakamında kalınırken büyük umut bağlanan ÖTV'de tütün ve kolalı içecekler dışındaki tüm kalemlerde ciddi erime yaşandı.

162 milyar lira gelir beklenen ÖTV tahsilatı 15.4 milyarlık kayıpla 147 milyar liraya ancak ulaşabildi. ÖTV kaybında sıfır araç alımının olağanüstü düşmesi, akaryakıt ve doğalgaz tüketiminin azalması ve tüm teşviklere rağmen dayanıklı tüketim mallarında beklenen canlanmanın gerçekleşememesi büyük rol oynadı. İthalattan elde edilen KDV ile Gümrük Vergisi'nde hedeflenenden yaklaşık 45 milyar lira daha az vergi toplanması ise ekonomi yönetiminin yükselen kur ve düşen gelirin etkisiyle ithalatta yavaşlama olacağını öngöremediğini işaret ediyor.

Halk umudunu piyangoya bağladı

Halk umudunu piyangoya bağlayınca, hükümet de şans oyunları vergisinden tahmin ettiğinin üzerinde vergi topladı. Tutmayan hedeflerin aksine Kurumlar Vergisi ile şans oyunları ve Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi'nde (BSMV) hedeflerin üzerinde gelir elde edildi. Kurumlar Vergisi'ndeki artışta, vergi oranının yüzde 20'den yüzde 22'ye yükseltilmesi, şans oyunlarında ise yoksullaşan halkın şansını şans oyunlarında araması etkili oldu.

Erdoğan Süzer/Sözcü