Huawei krizi dünya petrol fiyatlarına varıncaya kadar dünya ekonomisini ve tabi Türkiye ekonomisini de etkilemeye başladı.

ABD Başkanı Donald Trump Perşembe günü yaptığı açıklamada kara listeye alınan Huawei Co. şirketinin Çin ile gerçekleşmesi planlanan ticaret anlaşmasına dahil edilebileceğini belirtti.

Trump Beyaz Saray’da gazetecilere yaptığı konuşmasında, detay vermeden ”Huawei’nin ticaret anlaşmasına dahil edilmesi mümkün. Huawei konusu tehlikeli bir konu. Güvenlik açısından ve askeri açıdan neler yaptıklarını gördünüz, çok tehlikeli ” dedi.

Trump yönetimi güvenlik kaygılarıyla Pekin’in ABD’nin hayati kilit teknoloji ürünlerine erişimini kısıtlamaya çalışmıştı.

ABD’nin dünyanın en büyük cep telefonu şirketi pozisyonunda olan Huawei’ye yönelik aksiyonları yeni değil. Geçen yıl Aralık ayında Huawei’nin mali yöneticisi (CFO) olan Meng Wanzhou , ki aynı zamanda şirketin kurucusu Ren Zhengfei’nin kızı, Kanada’da ABD’nin şikayeti üzerine bir süre gözaltına alınmıştı.

ABD Dışişleri Bakanı Mark Pompeo daha dün Çin şirketinin Çin devleti hatta Çin komünist partisiyle sıkı bağlar içinde olduğunu söylemiş, bunun da ABD için büyük bir güvenlik riski taşıdığını belirtmişti. Bu iddia Huawei yönetimi tarafından sürekli inkar ediliyor.

Huawei böyle bir şey yok dese de ABD yönetimi Huawei ile iş yapan teknoloji firmalarının o ilişkiyi kesmeleri konusunda ısrarlı. Pompeo bununla ilgili bizzat bakanlık olarak uğraştıklarının altını çizdi. Öyle görünüyor ki bu baskılar sonuç alıyor.

Geçtiğimiz günlerde İngiliz çip tasarımcısı ARM, Çinli şirkete sevkiyatları durdurduğunu açıklamıştı. Bu Huawei için gerçekten önemli bir darbeydi. Uzmanlar Huawei’nin akıllı telefonlar için yeni çip imal etme yeteneğini önemli ölçüde kıracağı yorumunu yapıyor. Bunun hemen ardından büyük Japon teknoloji grubu Panasonic de Huawei’ye bazı parçaların sevkiyatını durdurduğunu açıkladı.

ABD hükümetinin söz konusu kararının ardından Silikon Vadisi’nin dev şirketlerinden de buna paralel adımlar gelmeye başladı. Küresel teknoloji devleri Huawei ile bağlarını koparmaya başladı.

İlişkileri askıya alan tedarikçi listesi uzuyor ABD Ticaret Bakanlığı, kara listeye alınan Çinli Huawei şirketine uygulanan ticari kısıtlamaların bazılarını mevcut telekom ağını koruyabilmesi ve akıllı telefon yazılımlarını güncelleyebilmesi 90 günlüğüne askıya aldığını açıkladı. Ancak birçok şirket Huawei ile ilişkilerini askıya almak için harekete geçti.

Listeye şöyle bir topluca göz atarsak şimdilik durum aşağıdaki gibi:

»Google ilk hamle yapan şirket. Google, Huawei kullanıcılarının Android işletim sistemine olan erişimini askıya aldı.

» Amerikan yonga üreticileri Intel, Broadcom, Qualcomm ve Xilinx gibi dev teknoloji şirketleri, Huawei ile olan ilişkilerini askıya aldıklarını ve ürün tedariki sağlamayacaklarını açıkladı.

» Microsoft’un eklendiği liste uzamaya devam ediyor.

»ARM de Huawei ile olan işleri askıya aldı. İngiltere merkezli çip tasarımcısı ARM, çalışanlarına Huawei ve bağlı kuruluşları ile ‘tüm aktif sözleşmeleri, desteği ve bekleyen sözleşmeleri’ durdurma talimatını verdi. ARM’nin tasarımları dünya çapında birçok mobil cihazda kullanılan işlemcilerin temelini oluşturuyor. Birçok telefon ve tabletteki işlemciler, ARM komut setini kullanıyor. Bununla birlikte bazı 5G baz istasyonları ve sunucular da ARM temelli.

»Panasonic de ABD’nin Huawei ile ticarete sınırlamalar getirme kararı sonrasında, belirli parçaların Huawei Technologies’e sevkiyatını durdurdu. Şirket yaptığı açıklamada, ABD’nin uygulamaya koyduğu yasak çerçevesinde Huawei ve 68 bağlı ortaklığı ile işlemlerin durdurulduğunu duyurdu. Panasonic açıklamasında, Huawei’ye sevkiyatı durdurulan parçaların yüzde 25 veya daha fazla ABD orjinli teknoloji veya metaryel kullanılan parçalar olduğunu belirtti.

» Lumentum Holdings, Huawei’ye tüm sevkiyatını durdurdu. Optik parça üreticisinin geçtiğimiz çeyrek dönem içinde gelirinin yüzde 18’i Huawei kaynaklı.

» Qorvo Inc., Huawei’ye sevkiyatının durdurmasının ilk çeyrek gelirine 50 milyon dolarlık darbe vuracağı tahmininde bulundu. 31 Mart’ta sona eren mali yılda, şirket gelirinin yüzde 15’ini Huawei’den elde etmişti.

» Analog Devices şirketinin CEO’su Vincent Roche, önceki gün yaptığı açıklamada yakın bir gelecekte Huawei’ye mal satmayacaklarını duyurdu.

» Toshiba Corp., Huawei’ye verdiği malların Amerikan ürünleri içerip içermediğini kontrol amacıyla sevkıyatını durdurdu.

»Inphi Corp., Huawei’nin karalisteye alınması nedeniyle yılın ikinci çeyreğine ilişkin gelir beklentisini düşürdü. Şirketin satışlarının yüzde 18’ini Huawei oluşturuyor.

HUAWEI SIKINTIDA UYARISI

Analistler bu durumun uzun sürmesi durumunda, Huawei’nin ‘aşılamaz’ bir darbe yiyeceği uyarısı yapıyor. Huawei’nin Çin’de 30, ABD’de ise 20’den fazla büyük tedarikçisi bulunuyor. ABD’nin, dış ticaret açığını kapatmak için ilk olarak Mart 2018’de Çin’den ithal edilen güneş panelleri ve alüminyuma uygulanan gümrük vergilerini artırması ile başlayan ABD-Çin ticaret savaşı, zaman içinde karşılıklı vergi artışları ile kızıştı. Ticaret savaşı, geçen aylarda durulma sinyalleri verse de son günlerde telekom devi Huawei ile ilgili yapılan açıklamaların ardından yeniden alevlenmişti.

ABD-ÇİN MÜZAKERELERİNDE SON DURUM

Bilindiği gibi Trump 10 Mayısta 200 milyar dolar hacmindeki Çin mallarına olan gümrük tarifelerini yükseltmiş, ayrıca 300 milyar değerindeki ithal mallarını içeren ek bir listeye % 25’e varan gümrük vergileri koymakla tehdit etmişti. Ardından Çin ile müzakereler, Çin’in evvelce üzerinde anlaşmaya varıldığı öne sürülen taslak ticaret anlaşmasındaki bazı taahhütlerinden geri adım attığı gerekçesiyle kesilmişti.

Trump’ın Huawei ile ilgili bu işin ticaret müzakereleri çerçevesinde hallolabileceğine işaret eden son demeci de aslında işin tümden bitmiş olmadığına bir işaret. Trump ile Çin Başkanı Xi Jinping’in 28-29 Haziranda Japonya’da yapılacak G-20 zirvesinde buluşacakları bildiriliyor.

HEM ABD HEM DÜNYA YARA ALIYOR

Ticaret savaşları da bir anlamda gerçek savaşlar gibi; galip gelseniz bile sizin de kayıp vermeniz kaçınılmaz. ABD, Çin’i ABD çıkarlarına uygun bir anlaşmaya zorlamak için baskı yaparken aslında kendine de zarar veriyor. Çin misilleme olarak bir çok ABD tarım ürününe vergi koyduğundan ABD çiftçisi zor durumda. Aynı zamanda Çin malları pahalanınca hem doğrudan hem de bu malları girdi olarak kullanan ABD şirketlerinin fiyat artışları nedeniyle dolaylı olarak Amerikalı tüketici de zarar ediyor. New York Federal Reserve Bankası’nın hesabına göre ortalama bir Amerikalı tüketiciye ticaret savaşındaki bu son raunt gümrük vergileri yıllık 831 dolara mal olacak. Çiftçilere destek için ABD Tarım Bakanlığı 16 milyar dolar tutarında bir destek programı açıklamak zorunda kaldı.

İşin bir diğer boyutu dünyanın önemli ticaret bölgelerinde donanmaların boy göstermeye başlaması. Çin ana karası ile Taiwan arasındaki önemli Taiwan Boğazı’na ABD bu hafta Çarşamba günü 2 savaş gemisi daha gönderdi. Güney Çin Denizinde benzer askeri riskler de git gide artıyor.

Hem ekonomik hem de askeri riskler dünya ticaretini ve dolayısıyla ekonomisini olumsuz etkiliyor. Dünya yeni bir resesyona yuvarlanma korkusu içinde. Dahası bunun ilk belirtileri OPEC’in çeşitli üretim kısıtlamaları ve bizzat bu ya da benzeri askeri riskler yüzünden petrol fiyatının yükselişini durdurup hâttâ bu hafta şiddetli düşüşler yaşaması. Geçtiğimiz yılın Aralık ayından beri en yüksek haftalık düşüşü, petrol bu hafta yaşadı. Petrolün yükselmesi için İran, Libya, Venezuela gibi gerginlikler benzeri pek çok sebep varken bu sert düşüşte Çin-ABD ticaret savaşı ile özellikle son Huawei meselesinin en başta gelen sebeplerden biri olduğu neredeyse bütün uzmanlarca ifade ediliyor.

Aşağıda Batı Teksas Hafif Petrolünün haftalık hareketleri görünüyor. Son haftaya dikkat.