İstanbul Sanayi Odası (İSO), Mayıs ayında açıkladığı ‘İSO Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2020’ araştırmasının ardından, daha çok KOBİ niteliğindeki kuruluşları kapsayan ‘İSO Türkiye'nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2020’ araştırmasının sonuçlarını da bugün açıkladı.

İSO İkinci 500'ün pandemi yılı olan 2020’de üretimden net satışları yüzde 21,7 oranında artarak 157 milyar TL'den 191,1 milyar TL'ye yükseldi.

İSO İkinci 500'ün üretimden net satışları, 2018 yılındaki yüzde 27,8'lik güçlü artışın ardından 2019 yılında yüzde 14,2 ile nispi bir yavaşlama eğilimi göstermişti.

İSO İkinci 500'ün üretimden net satışlarındaki değişimler, TÜFE enflasyonundan arındırılarak incelendiğinde; reel olarak yüzde 6,2 oranında arttığı görüldü. İSO Birinci 500'ün üretimden net satışlarında yüzde 0,6 ile çok daha sınırlı bir reel artış yaşanmıştı.

KÂRLARINI KATLADILAR

2020 yılında İSO İkinci 500'ün özellikle kârlılık açısından yüksek bir performans sergilediği görülüyor. 2019 yılında 16,8 milyar TL olan faaliyet kârı, 2020 yılında yüzde 71,1'lik artışla 28,8 milyar TL'ye yükseldi.

Buna paralel olarak faaliyet kârı oranı da 2019'da yüzde 9,4 iken, 2020'de 3,7 puanlık artışla yüzde 13,1'e çıktı.

Bir diğer önemli kârlılık göstergesi olan FAVÖK (faiz, amortisman ve vergi öncesi kâr), 2019 yılındaki düşüşün ardından 2020'de güçlü bir artış gösterdi. İSO İkinci 500'de 2019 yılında 21,9 milyar TL olan FAVÖK, 2020'de yüzde 55,9 oranında artarak 34,2 milyar TL'ye yükseldi. Bu da 2020 yılında firmaların ana faaliyet konularına ve FAVÖK kârlarına daha çok odaklandığını ortaya koydu.

Faaliyet kârı ve FAVÖK'teki güçlü artış eğilimi, vergi öncesi kar ve zarar toplamı için de geçerli. İSO İkinci 500'de 2019 yılında 10,6 milyar TL olan vergi öncesi kâr ve zarar toplamı, 2020 yılında yüzde 90,2 oranında artarak 20,1 milyar TL'ye yükseldi.

2020 yılında İSO İkinci 500'de diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar 40,4 milyar TL iken, diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar 39,4 milyar TL oldu. Bu iki kalem arasındaki fark alındığında, İSO İkinci 500'ün 1 milyar TL'lik üretim faaliyeti dışı gelir elde ettiği ortaya çıkıyor.

Söz konusu büyüklüğün içerisinde yer alan kambiyo işlemleri, 2019'da olduğu gibi 2020'de de kârlılığı düşürücü etki yapmış görünüyor. Bu olumsuzluğa rağmen, söz konusu etkinin oldukça sınırlı olması, KOBİ niteliğindeki kuruluşların döviz kuru dalgalanmalarını yönetme kapasitesini artırdığını da ortaya koyuyor.

500 ŞİRKETTEN 443’Ü KÂR ETTİ

2020 yılında İSO İkinci 500 içerisinde kar eden kuruluş sayısı 430'dan 443'e yükselirken zarar eden kuruluş sayısı 70'ten 57'ye geriledi. Böylece kar eden kuruluş sayısı 1998-2020 döneminin en yüksek rakamına ulaştı.

FAVÖK açısından bakıldığında ise İSO İkinci 500’ün neredeyse tamamının (495 firma) yılı karla kapatması dikkat çekiyor.

ÇALIŞAN BAŞINA ÜCRET ARTIŞI YÜZDE 5,7

İSO İkinci 500’ün toplam net kârı 2020’de yüzde 90,2 artarken, ödenen toplam maaş ve ücretlerdeki artış yüzde 10,6’da kaldı.

2020’de söz konusu 500 şirket, toplamda 18,8 milyar TL’lik ücret ödemesi yaptı.

İstihdam artışı 2020’de yüzde 4,6 olurken, çalışan başına ücret artışı yüzde 5,7 oldu.

Kısa çalışma ve ücretsiz izin düzenlemelerinin de sanayide şirketlerin toplam ücret ödemelerini düşürürken, kârlılığı artırmış olması muhtemel.

FİNANSMAN GİDERLERİNİN KÂRA ORANI AZALDI

Finansman giderleri, sanayi kuruluşlarının karlılıklarında temel belirleyicilerden biri olmayı 2020 yılında da sürdürdü. Ancak yaşanan gelişmeler sonucu yılın büyük bölümünde uygulanan tek haneli kredi faiz oranları, İSO İkinci 500'ün finansman maliyetlerindeki artışı sınırladı. Türk lirasının değer kaybının finansman giderleri üzerindeki olumsuz etkisi de beklentilerin altında gerçekleşti.

2020'de finansman giderleri mutlak büyüklük olarak yüzde 17,3 oranında artışla 9,4 milyar TL'ye yükselirken faaliyet kârları ise yüzde 71,1 ile çok yüksek bir büyüme sergiledi ve 28,8 milyar TL'ye çıktı.

Böylece 2019'da yüzde 47,5 olan finansman giderlerinin faaliyet karına oranı, takip eden yılda yüzde 32,5'e inerek son yılların en düşük seviyesinde gerçekleşti.

Kısacası İSO İkinci 500 şirketleri, 2020 yılında elde ettikleri faaliyet karının daha düşük bir bölümünü finansman giderlerine ayırdı. Böylece karlarını ve özkaynaklarını artırmak için daha uygun koşullar elde etti.

İSO İKİNCİ 500’ÜN EN BÜYÜK ŞİRKETLERİ

Üretimden net satışlar baz alınarak yapılan İSO İkinci 500'ün 2020 yılı sıralamasına bakıldığında; Murat Ticaret Kablo 578,9 milyon TL ile ilk sırayı aldı. Onu çok küçük bir farkla ve yine 578,9 milyon TL ile Metal Matris takip ederken, RTM Tarım Kimya 571,5 milyon TL ile üçüncü oldu.

İSO İkinci 500'ün bu yılki listesine 119 yeni sanayi kuruluşu girdi. Bunlardan 30 tanesi İSO 500'den İSO İkinci 500'e düşen şirketlerden oluştu. Listeye geçen seneki İSO 1000 dışından giren yeni firma sayısı 89 olurken 2019 yılının İSO İkinci 500 listesinden İSO 500'e çıkan firma sayısı ise 39 olarak gerçekleşti.

2019 yılında 482,1 milyon TL ile 201,2 milyon TL bandında üretimden net satış yapan şirketler İSO İkinci 500 sıralamasında yer alırken 2020 sonuçlarına göre bu bant 578,9 milyon TL ile 251,6 milyon TL arasında oluştu.

İHRACAT ARTTI

2020 yılında yaşanan salgın nedeniyle küresel ticarette önemli bir daralma yaşandı. Özellikle yılın ilk yarısında ihracat pazarları büyük ölçüde kapalı kaldı. Dünya ticareti yılın ikinci yarısında toparlanmaya başlasa da, salgının devam eden olumsuz etkileri nedeniyle 2020 genelinde Türkiye'nin toplam ihracatı yüzde 6,2 oranında gerilerken sanayi ihracatındaki düşüş yüzde 6,6 ile biraz daha hızlı gerçekleşti. İSO 500'deki ihracat kaybı ise yüzde 12,8 ile Türkiye ve sanayi sektörü geneline göre daha yüksek oldu.

Buna karşın aynı yılda İSO İkinci 500'ün ihracatı yüzde 1,2 oranında artarak 9,9 milyar dolara yükseldi. Böylece İSO İkinci 500'ün Türkiye toplam ihracatı içindeki payı yüzde 5,9, sanayi ihracatı içindeki payı ise yüzde 6,1 oldu ve her iki oran da 2019 yılına göre 0,5 puan artış kaydetti.

İhracat tarafındaki bir diğer önemli gelişme de ihracat yapan firma sayısındaki artış eğilimi. İSO İkinci 500'de ihracat yapan firma sayısı 1997'de 407 iken, son üç yılda bu rakam 450'ler bandını aşarak 2020'de 467'ye yükseldi. Bu da İSO İkinci 500 şirketlerinin dış pazarlara açılma konusunda önemli yol kat ettiğini göstermesi açısından oldukça sevindirici bir gelişme. Ayrıca İSO 500'de olduğu gibi İSO İkinci 500'de de ihracat yapmayan şirketlerin bu sıralamada yer bulmalarının giderek güçleştiği görülüyor.

BORÇLAR ARTTI

2020 yılında İSO İkinci 500 kuruluşları kârlılıktaki artışın da desteğiyle güçlü bir özkaynak büyümesi sağlarken diğer yandan geçmiş yıllara göre daha hızlı bir borçlanma eğilimi sergiledi.

Bu durum, borçların özkaynaklara göre çok daha yavaş arttığı geçmiş iki yıla göre daha olumsuz görünse de 2020 yılının özel koşullarının bu gelişmelerde belirleyici rol oynadığı söylenebilir.

İSO İkinci 500 şirketlerinin borç/özkaynak ilişkisine bakıldığında, iki yıllık iyileşmenin ardından 2020'de borç/özkaynak dengesinin yeniden özkaynaklar aleyhine geliştiği görülüyor.

İSO İkinci 500'de özkaynakların payı 2019 yılında yüzde 41,3 iken, 2020 yılında yüzde 39,2'ye geriledi. 2019'da yüzde 58,7 olan toplam borçların payı ise 2020 yılında yüzde 60,8'e yükseldi.

2020 yılında İSO İkinci 500'de borçlanma ve mali borçlanma önemli ölçüde hızlanmış görünüyor. Salgın sonrası dönemde uygulanan düşük faizli ve orta vadeli kredi destek paketlerinin borçlanmayı teşvik ettiği anlaşılıyor.

Söz konusu yılda mali borçlar yüzde 36,1 oranında artarken, kısa vadeli mali borçlardaki artış yüzde 30,3, uzun vadeli mali borçlardaki artış ise yüzde 41,1 ile daha yüksek oranda gerçekleşti.

Nitekim kısa vadeli mali borçların toplam mali borçlar içindeki payı 2019 yılında yüzde 46,7 iken 2020 yılında yüzde 44,7'ye geriledi. Bu düşüşte, bankacılık sektörü aracılığıyla sağlanan güçlü kredi desteklerinin etkili olduğu tahmin ediliyor. Söz konusu kredilerin büyük bir bölümünün orta vadeli olması, mali borçların vade yapısındaki iyileşmede rol oynamış gibi görünüyor.

İSO İkinci 500’ün mali borçları, 2020’de yüzde 36,1 artışla 75,1 milyar TL’ye ulaştı.

İSO BAŞKANI BAHÇIVAN

İSO Başkanı Erdal Bahçıvan, İSO İkinci 500’teki kârlılık artışının nedenlerini şöyle sıraladı:

“İSO İkinci 500 açısından en parlak verileri karlılık tarafında görmemizin nedenlerini sıralayacak olursak;

* Yıl genelinde emtia fiyatlarının düşük seyretmesi,
* Elverişli kredi koşulları ve özellikle yılın ikinci yarısındaki düşük faiz oranları gibi destekleyici uygulamalar,

firmaların operasyonel maliyetlerini sınırlayarak kâr marjlarını yüksek tuttu.”

Emre Deveci/Sözcü