Denizyolunda bir kriz bitiyor, diğeri başlıyor. Uzakdoğu hattında konteyner krizinin gevşemesinin ardından bu kez de Afrika yönünde sıkıntılar başladı.

Türkiye’den Afrika’ya denizyolu konteyner navlunu hızlı yükselişe geçti, gemilerde rezervasyon yaptırmak da giderek zorlaşıyor. Ramazan’ın da etkisi ile Libya ve Tunus gibi ülkelere yapılan taşımalarda ocak ayında bin 200 dolar olan navlun, son 15 günde 3 bin doları aştı.

Küresel ticarete büyük darbe vuran boş konteyner krizinde rahatlama başlamış, Çin limanlarındaki sıkışıklığın azalmasıyla son bir yılda yüzde 300 artan UzakdoğuAvrupa konteyner navlunu düşüşe geçmişti. Türkiye Liman İşletmecileri Derneği (TÜRKLİM) Danışmanı Prof. Soner Esmer, Uzakdoğu hattındaki gevşemeye karşın bu kez de Afrika hattında sıkıntı başladığını aktardı. Konteyner krizi üretici ve ihracatçıları vurdu!

Esmer, Afrika’ya ihracatta kapasite sorunu yaşandığını ve bu bölgelere ihracat talebinin de artmasıyla navlununun hızlı yükselişe geçtiğini vurguladı. Pandemi öncesi 800 dolar civarında olan Türkiye-Afrika navlunu özellikle son haftalardaki artışla 3 bin doların üstüne çıktı. Soner Esmer, özellikle Libya’ya ihracatın Ramazan nedeniyle önemli oranda arttığını bu nedenle ocak ayında bin 200 dolar olan Libya ihracat navlununun son 15 günde yaşanan artışlarla 3 bin 500 doların üstünü gördüğünü ifade etti.

Afrika’ya giden geminin dönüş yükü bulmakta zorlanması da bu artışta etkili oldu. Soner Esmer, “Son dönemde siyasi ilişkilerdeki düzelmeye paralel Libya ve Tunus gibi Afrika ülkelerine ihracat hızlandı. Bu ülkelerle ticaret arttı ama oraya hizmet veren armatörler Akkon, Medkon ve Arkas gibi lokal ve nispeten düşük kapasiteli hatlar. Yani hatların TEU taşıma kapasitesi düşük. Pandemi sebebiyle ithalat konteynerlerinin çekilmesi ve boş dönüşünde yaşanan gecikmeler bütün bu tabloya eklenince armatörler navlunu yükseltti. Kuzey Afrika limanları armatörlerden alınan bilgiye göre her zamankinden çok daha yavaş çalışmaya başladı. Bu da gemi seferlerinin düzenini bozdu” diye konuştu.

Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği (UTİKAD) Başkanı Emre Eldener de üyelerinin özellikle Batı Afrika’ya rezervasyon yaptırmakta zorlandığını dile getirdi.

Armatörün girdi maliyeti artıyor

Bazı armatörlük şirketlerinin temsilcileri, navlundaki yükselişin ana nedeninin girdi maliyetlerdeki artış olduğuna dikkat çekti. Bir yandan gemi kira bedelleri ve konteyner fiyatları artarken diğer yandan yakıt masrafları da yükseliyor.

Akkon Lines Yönetim Kurulu Üyesi Kaptan Hakan Çevik, navlundaki artışa yönelik şu değerlendirmeyi yaptı: “Ana yük koridorlarındaki kapasite ve beraberindeki navlun değişiklikleri daha küçük bölgesel navlunları etkiler, lokal ve görece daha küçük bölgesel hatlar bu trendleri domino etkisi şeklinde takip eder. Navlunu oluşturan masraf parametrelerde büyük artışlar olunca armatör de doğal olarak navlunu revize eder. Konteyner gemileri zaten pahalı türde kiralanan gemiler.

Gemi kiraları tüm kiralama endekslerinde tavan yaptı ve roket artışlar yapıldı. Bölgemizdeki özellikle kreynli gemilerinde kiralama masrafları çok arttı. Yakıt fiyatlarının yukarı çıkmasının da navlun artışına büyük etkisi var, ki artık low-sulphur türünde daha pahalı ürünler tüketiliyor. Diğer yandan konteyner fiyatları da neredeyse 3 katana yükseldi ve konteyner siparişi veremiyorsunuz. Afrika limanlarındaki beklemeler ve yine salgın etkisiyle operasyonlardaki verimsiz çalışmalar gemi beklemelerine neden oluyor. Bu da navlunu etkileyen bir faktör. Dolayısıyla navlun seviyeleri artırılmak zorundaydı. Deniz taşımacılığı canlı bir yapı ve bu yapının sağlıklı ayakta kalabilmesi, tüm paydaşların da sağlıklı büyümelerine imkan sağlayacak” diye konuştu.

Ev ve Mutfak Eşyaları Sanayicileri ve İhracatçıları Derneği (EVSİD) Başkanı Burak Önder de ekipman sıkıntısının nispeten azaldığını, Afrika ve Amerika navlununlarının pik yaptığını söyledi. Önder, "Amerika kıtasında artış oranı 4 katı buldu. Afrika’da ramazan öncesi ciddi artış devam ediyor. Nisan ayının yarısından sonra fiyatlarda gerileme bekleniyor. Aksi durumda bu fiyatların artması ihracatı kaldırmaz" dedi.

Afrika navlununu artıran 6 neden

Ramazan öncesi talebin artması

Gemi kapasitelerinin sınırlı olması

Konteyner fiyatlarının üçe katlanması

Yakıt maliyetlerinin artması

Gemi kira bedellerindeki yüksek artış

Afrika’dan dönüş yükünün zor bulunması

Gemi kiraları 6 ayda %100 arttı

Arkas Line yetkilileri, Afrika navlunlarında artışa neden olan girdi maliyetlerindeki gelişmeleri şöyle özetledi:

“Son 6 ay içinde konteyner gemi kiralarındaki artış yüzde 100'ün üzerine çıktı. Maersk Broker Container Weekly Market Report’tan alınan veriler üzerinden Türkiye/Libya-Tunus arasında çalışan gemilerin tonajlarına bakıldığında; 900-1.200 TEU kapasiteli gemiler 2020'de günlük ortalama 6.565 dolara kiralanıyorken, geçen hafta bu rakam 13.475 dolara çıktı. 1.600 – 1.800 TEU kapasiteli gemilerin günlük kira bedeli 2020'de 7.950 dolarken, geçen hafta 17 bin doları aştı. Kiralar arttığı gibi kiralama süreleri de 2-3 yıl arasında değişiyor. Bu yüksek kiraları ödemeyi kabul etseniz bile piyasada kiralayacak gemi bulamıyorsunuz. Arz ve talepte yaşanan bu dengesizlik nedeniyle kiralar her hafta artmaya devam ediyor. Petrol fiyatları, buna bağlı olarak gemilerde kullanılan yakıt fiyatlarında yüksek artışlar yaşandı. Aralık 2020'de ton başına ortalama 383 dolardan aldığımız LSFO fiyatı geçen hafta ortalama 485 dolara çıktı. Yakıt fiyatı önceki haftalarda ton başına 525 dolara çıkmıştı. Opec+'nın son toplantısında alınan üretim artışı kararları nedeniyle hafif gevşeme oldu.”

Aysel Yücel/Dünya