Türkiye’de 40 milyar dolara yakın değer üreten madenciler, koronavirüs salgını nedeniyle ihracatın azalması gibi sorunlarına çözüm bulunması amacıyla bir rapor hazırlayarak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez’e verdi. Maden Platformu tarafından hazırlanan raporda, koronavirüs salgınının dünyayı etkisi altına aldığı belirtilerek, Türkiye’nin maden ve doğaltaş ihracatının da her geçen gün azaldığına dikkat çekildi. Koronavirüs salgının yol açtığı zararlara değinilen rapor, 25 Mart’ta tarihinde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez’e sunuldu.

Raporda şöyle denildi: “Sayın Bakanımız, koronavirüs (COVID- 19) kapsamında tüm işletmelerimiz gerekli önlemleri alıyor. Sektörümüz tüm çalışanlarını mevcut hali ile korumayı amaçlıyor. Gelinen noktada Bakanlığımızın desteklerine ihtiyaç duyuyoruz.” Sektörü temsil eden 15 STK tarafından hazırlanan, sektörün mevcut ve önemli beklentilerini içeren raporda öncelikle doğaltaş ihracatının düşüşüne dikkat çekildi.

Doğaltaş ihracatı yüzde 70 düştü

Raporda, Çin Halk Cumhuriyeti’nin Vuhan kentinde çıkan ve birçok ülkeye yayılan COVID-19 salgınının, Avrupa ülkeleri başta olmak üzere birçok ülkede görülmeye başlandığı, salgın nedeniyle dünya ekonomisinin durma noktasına geldiği bildirildi. Madencilik sektörünün en büyük pazarı Çin’e ihracatın tamamen durması ve diğer önemli ihracat pazarlarının Avrupa ve Amerika’da virüs salgınından ciddi etkilenmesi sonrasında madencilik sektörünün büyük sıkıntı yaşadığı vurgulandı. Raporda, “2020 yılı Mart ayının ilk 15 gününde, Çin’e gerçekleştirdiğimiz doğaltaş ihracatımız yaklaşık yüzde 70 düşmüş, yine benzer şekilde metalik cevherler ve endüstriyel mineraller ihracatımız durumdan olumsuz etkilenmiştir” denildi.

Tabi boratlar ve konsantreleri ihracatının yüzde 40, krom cevherinin yüzde 37, çinko cevherinin yüzde 65, feldspatın yüzde 48, kuvars ihracatının yüzde 17, pomza ihracatının yüzde 36, perlitin yüzde 60 ve diğer ferro alaşım ihracatının da yüzde 83 düştüğü ifade edilen raporda, şu görüşlere yer verildi: “Madencilik sektörü tarım sektörü ile toplumların hammadde ihtiyaçlarını sağlayan iki temel üretim alanından biri olmakla birlikte, yaklaşık 4,7 milyarlık ihracat rakamına ek olarak diğer sektörlere hammadde üreterek ülkemizde 40 milyar dolara yakın bir değer oluşturuyor.”

İhracatta yaşanan bu sıkıntıların yanında, madencilik sektörünün alt kollarında faaliyet gösteren özellikle KOBİ niteliğindeki şirketlerin, üretim ve tahsilat süreçlerinde ciddi sıkıntılar yaşamaya başladığına dikkat çekilen raporda, mevcut durumda madencilik sektöründe mevcut siparişlerin iptal edilmesi veya bekletilmesi ve yeni sipariş alınamaması nedeniyle üretici/ihracatçı firmaların yaşadığı sıkıntıların azaltılmasına yönelik alınacak önlemlerin madencilik sektörü açısından büyük önem arz ettiği ifade edildi. Raporda, bu sorunların aşılması için ilgili bakanlıklardan sektörün yasal yükümlülüklerinin bir kısmının ötelenmesini talep etme zorunluluğu doğduğu vurgulandı.

Sektörün 13 maddeden oluşan talepleri

1- Nisan ayı sonuna kadar verilmesi gereken 2019 yılı işletme faaliyeti ile ilgili teknik belgeler, 31 Aralık’a kadar verilebilmeli.

2- Haziran ayı sonuna kadar ödenmesi gereken 2019 yılı Devlet Hakkı’nın, 31 Aralık’a kadar ödenebilmeli.

3- Tetkiklerin, iş sağlığı ve güvenliği ile ruhsat sahiplerinin önem arz eden taleplerinden hariç olanlarının bir süreliğine ertelenmeli.

4- Ocakta ödenemeyen ruhsat bedelinin haziran sonuna kadar iki katı olarak ödenmesine ilişkin hüküm kapsamındaki sürenin, 31 Aralık’a kadar uzatılmalı.

5- Arama ruhsatları için verilecek arama faaliyet raporları ve/veya işletme ruhsat taleplerine ilişkin rapor ve projelerin süre bitim tarihlerinin 6 ay uzatılmalı.

6- İşletme ruhsatlarının süre uzatım taleplerinin ruhsat süresinin bitiş tarihinden en geç altı ay öncesine kadar yapılmasına ilişkin hükmün 31 Aralık’a kadar uygulanmaması, süre uzatım talebinin ruhsat süresi sonuna kadar yapılabilmesinin sağlanması, süre uzatım taleplerin devredilmesi gereken zorunlu belgelerin tamamlanması için de 3 ay ek süre verilmeli.

7- İşletme ruhsat yürürlük tarihinden itibaren 3 yıl içinde izinlerin alınamaması halinde idari para cezası uygulanacağına dair hüküm kapsamındaki mevcut işletme ruhsatlarının 3 yıllık süresinin 6 ay uzatılmalı.

8- Maden Kanunu’nun 29/12. maddesinin uygulamasında 2020 yılına bakılmaksızın değerlendirme yapılmalı.

9- Vadesi geçmiş borcun olmadığına dair belgenin 2020 yılı işlemleri için talep edilmemeli.

10- İhalesi ilan edilen sahaların ihalelerinin bir süreliğine ertelenmeli.

11- Mali ve teknik eksikliklerin tamamlanması için verilen sürelere ek 6 ay daha süre verilmeli.

12- Orman izinlerinin Arazi İzin Bedeli ödemelerinin 6 ay süre ile ertelenmesi ve faizsiz taksitlendirilerek yapılandırılmalı.

13- Yeni orman izinleri için izin sahipleri tarafından 3 ay içinde ödenmesi gereken Ağaçlandırma Bedeli, Arazi İzin Bedeli ve Teminat Bedelleri’nin ödenmesi için ek 6 ay süre verilmesi ve faizsiz taksitlendirilerek yapılandırılmalı.

Fikri Cinokur/Dünya