Dünyada coronavi­rüs vaka sayısı 68 milyonu, Covid-19'un yol açtığı ölüm sayısı ise 1.5 milyonu aştı. Dolayısıyla tüm umutlar aşıya bağlanırken; yakında uygulanmaya başlayacak olan Çin, ABD, Almanya, İngiltere ve Rusya menşeli firma­ların geliştirdiği aşıların ise öncelikle güvenilirliği ve etkinliği merak konusu ol­du…

Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uz­manı Prof. Dr. Reşit Mıstık, Covid-19 aşılarıyla ilgili en çok merak edilen konulara açıklık getirdi…

CİDDİ YAN ETKİLER GÖRÜLMEDİ

Sonuç olarak hastalık yapıcı bazen öldü­rücü olabilen SARS-CoV-2'nin oluşturduğu Covid-19 hastalığına karşı geliştirilen ve ruhsatlandırma aşamasında olan aşıların ruhsatlandırılması durumun­da etkin ve güvenli oldukları tescillenmiş olacak.

Aşının tipi ne olursa olsun ruhsatlandırılmış aşı­ların yapılmasında sakınca yoktur. Bu aşıların yapılmasında her aşıda olduğu gibi Faz çalışmalarında da değişik oran­larda yan etkiler görülmüş ancak ciddi hayati yan etki oluşmadığı ifade edilmiştir.

Diğer rutinde kullanılan aşılar gibi milyon­larca kişiye yapılacak aşı sonrasında her aşının etkinliği, güvenirliliği hakkında kısa ve uzun vadede bildirimler olacak ve belki de diğer rutinde kullandığımız aşılar gibi zamanla sadece aşı yapılıp yapılmadığı gibi normal soru­lar olacak­tır.

NE KADAR KORUMA SAĞLIYORLAR?

Geleneksel aşı tek­nolojisi ile üretilen Çin menşeli aşı ölü aşıdır. Ülkemizde Faz 3 çalışma­ları yapılmaktadır. Diğer aşılar ise bilinen ancak şu ana kadar uygulan­mayan teknolojilerle üretilmektedir. Ancak sonuç olarak bağışıklığı sağlayan antijen (ya dışarıdan ha­berci RNA-mRNA verilerek organizma hücreleri tarafın­dan üretilmesini sağlamak veya hastalık yapıcı özelliği olmayan taşıyıcı, vektör virüs içinde SARS CoV-2'nin bağışıklığı uyaran antijenlerini üretmek) verildiği için bir bağışıklık oluşmakta­dır.

Hangi tip aşı olursa olsun aşıların ne kadar oranda koruyucu olacağı geniş kitlelerin aşılan­ması sonucunda ve zaman içinde ortaya çıkabile­cek bir durumdur. Ancak AstraZeneca dışındaki aşı üreticileri koruyuculuğun (Faz çalışmaların­da antikor oluşturma yüzdeleri) yüzde 90'ların üzerinde olduğunu belirtmişlerdir.

AstraZe­neca aşısında bu oran yüzde 70'tir. Aşıların ne kadar süre koruyacağını bugünkü kısıtlı bilgilerle ortaya koymak ve tahmin etmek zordur. Ayrıca SARS-CoV-2'de mutasyonların ne kadar sıklıkta olacağı ve mutasyonların aşı etkinliğine nasıl yansıyacağı hususları da yine zaman içinde yanıtlana­bilecek sorulardır.

İŞTE O AŞILAR VE ÖZELLİKLERİ

SinoVac-CoronaVac (Çin): Geleneksel aşılarda enfeksiyona sebep olan virüs­ler, zayıflatılarak ya da etkisizleş­tirilerek vücuda enjekte ediliyor. Böylece vücut, kendisine zarar ve­remeyecek hale gelen virüse karşı mücadele etmeyi öğreniyor, bağı­şıklık kazanıyor. Hepatit A ve inak­tive çocuk felci aşısı buna örnektir. Çinli SinoVac şirketi tarafından geliştirilen CoronaVac adlı SARS-CoV-2 aşısı bu grupta yer alır.

BioNTech-Pfizer ve Mo­derna (ABD-Almanya): RNA tabanlı aşılarda ise virü­sün tamamı yerine, genetik bilgisini taşıyan RNA zincirinden kritik bir kısım vücuda enjekte ediliyor. Faz 3 çalışmaları yapılan, ruhsatlandırma aşamasında olan BioNTech-Pfizer ortak yapımı aşı ile Moderna aşıları bu şekilde üretilmektedir.

Sputnik-V ve Oxford-Ast­raZeneca (Rusya ve İngil­tere): Viral vektör aşılarında da yine gen tekno­lojisi kullanılarak virüsün taşıdığı genetik materyalin bir kısmı, başka bir virüs içine yerleş­tiriliyor ve vücuda enjekte ediliyor. Rusya'da rutin kullanıldığı ifade edilen Sputnik-V ve Faz 3 çalışmaları devam eden Oxford-AstraZeneca aşıları vektör-taşıyıcı olarak bir virüsün kullanıldığı aşılardır.

AŞI YAPTIRILMALI MI?

Bir hastalığı hafif belirtili veya belirti­siz geçirmek mümkün olabildiği gibi bazı hastalıklar risk gruplarında bazıları da herkeste yüksek oranda ölüme sebebiyet verebildiği (Ku­duz yüzde 100, SARS yüzde 10, MERS yüzde 40, Covid-19 yüzde 2-5 oranında) gibi bazen düşük oranda ölüm ancak yüksek oranda sekellerle (Bir hastalıktan sonra yerleşip kalan işlev veya doku bozukluğu) yaşamaya (çocuk felci, kızamıkta beyin felci vb.) sebep olurlar.

Aşı işte hem hastalığı hem de ölümü hem de se­keli iyileşmeyi önlemek için yapılır.

Nazan Doğaner Halıcı/Sözcü