Çin'in Vuhan kentinde ortaya çıkan ve Covid-19 adı verilen koronavirüs dünya genelinde yayıldı. Aralık ayında başlayan salgının ardından Türkiye’deki ilk koronavirüs vakası ise Sağlık Bakanı’nın 11 Mart günü yaptığı açıklama ile duyuruldu.

Peki koronavirüs nedir? Nasıl bulaşır? Hangi önlemler alınabilir?

KORONAVİRÜS NEDİR?

Koronavirüsler (CoV), soğuk algınlığından Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS-CoV) ve Ağır Akut Solunum Sendromu (Severe Acute Respiratory Syndrome, SARS-CoV) gibi daha ciddi hastalıklara kadar çeşitli hastalıklara neden olan büyük bir virüs ailesidir.

Koronavirüslerin insanlarda dolaşımda olan alt tipleri (HCoV-229E, HCoV-OC43, HCoV-NL63 ve HKU1-CoV) çoğunlukla soğuk algınlığına sebep olan virüslerdir.

NE ZAMAN ORTAYA ÇIKTI?

31 Aralık 2019'da Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Çin Ülke Ofisi, Çin'in Hubei eyaletinin Vuhan şehrinde vakaları bildirmiştir. 7 Ocak 2020’de etken daha önce insanlarda tespit edilmemiş yeni bir koronavirüs (2019-nCoV) olarak tanımlanmıştır. 2019-nCoV hastalığının adı, 11 Şubat’ta Dünya Sağlık Örgütü tarafından COVID-19 olarak kabul edilmiştir.

KORONAVİRÜS NASIL BULAŞIR?

Hasta bireylerin öksürmeleri aksırmaları ile ortama saçılan damlacıkların solunması ile bulaşır. Hastaların solunum parçacıkları ile kirlenmiş yüzeylere dokunulduktan sonra ellerin yıkanmadan yüz, göz, burun veya ağıza götürülmesi ile de virüs alınabilir. Kirli ellerle göz, burun veya ağıza temas etmek risklidir.

KORONAVİRÜS BELİRTİLERİ NELER?

Enfekte olan kişilerde oluşan belirtiler şunlar: Ateş, öksürük, nefes darlığı.

Virüse yakalananlarda önce yüksek ateş başlıyor. Ardından kuru öksürük şikâyetleri gözleniyor. Sonunda ise nefes darlığı sorunları ortaya çıkıyor.

Bazı hastalarda bu belirtilere boğaz ağrısı, burun akıntısı, ağrı ve ishal de eşlik ediyor.

Sağlık Bakanlığı’nın açıklamasına göre koronavirüsün kuluçka süresi 2 ila 14 gün arasında değişiyor.

BELİRTİLER VARSA NE YAPMALISINIZ?

Yeni koronavirüs hastalığının görüldüğü ülkelere ve bölgelere seyahat edenler ya da bu bölgelerden gelen kişilerle temas edenler ateş, öksürük, nefes darlığı yakınmaları olduğunda en yakın sağlık kuruluşuna başvurmalıdır.

Bunun dışında belirtilere sahip olan kişiler hemen tıbbi maske takıp kendini izole etmeli ve en yakın sağlık kuruluşuna şikâyetlerini açıkça belirterek başvurmalıdır.

KORONAVİRÜSTEN NASIL KORUNULUR?

Dünya Sağlık Örgütü virüsten korunmak için şu tavsiyelerde bulunuyor:

♦ Ellerinizi yıkayın - sabun veya el temizlik jelleri virüsü öldürebilir.
♦ Öksürürken veya hapşırırken ağzınızı ve burnunuzu mendille kapatın ve sonrasında virüsün yayılmasına engel olmak için ellerinizi yıkayın.
♦ Gözlerinize, burnunuza ve ağzınıza dokunmaktan kaçının - elleriniz virüsün değdiği bir yere dokunursa virüs vücudunuza bulaşabilir.
♦ Öksüren, hapşıran veya ateşi yüksek kişilerden uzak durun - 1 metre uzak durmak havaya bulaşabilecek virüsten korunmanızı sağlar.

Sağlık Bakanlığı da Dünya Sağlık Örgütü’ne paralel biçimde koronavirüse karşı alınacak önlemleri şöyle sıralıyor:

♦ El temizliğine dikkat edilmelidir. Eller en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yıkanmalı, sabun ve suyun olmadığı durumlarda alkol bazlı el antiseptiği kullanılmalıdır. Antiseptik veya antibakteriyel içeren sabun kullanmaya gerek yoktur, normal sabun yeterlidir.
♦ Eller yıkanmadan ağız, burun ve gözlerle temas edilmemelidir.
♦ Hasta insanlarla temastan kaçınmalıdır (mümkün ise en az 1 metre uzakta bulunulmalı).
♦ Özellikle hasta insanlarla veya çevreleriyle doğrudan temas ettikten sonra eller sık sık yıkanmalıdır.

Bakanlık ayrıca, 60 yaş üstü bireylerin enfekte olma riskinde uzak kalmak için zorunlu olmadıkça evden dışarı çıkmamalarını tavsiye ediyor.

Sağlık Bakanlığı, bu önlemler dışında burunu tuzlu suyla yıkamak, sirke ile temizlik yapmak gibi yöntemlerin virüslerde önlem niteliği taşımadığını bildiriyor.

MASKE KULLANIMI GEREKLİ Mİ?

Sağlık Bakanlığı’na göre; “Bugün için ülkemizde sağlıklı kişilerin maske kullanmasına gerek yoktur. Herhangi bir viral solunum yolu enfeksiyonu geçirmekte olan kişinin öksürme veya hapşırma sırasında burun ve ağzını tek kullanımlık kağıt mendil ile örtmesi, kağıt mendilin bulunmadığı durumlarda ise dirsek içini kullanması, mümkünse kalabalık yerlere girmemesi, eğer girmek zorunda kalınıyorsa ağız ve burnunu kapatması, mümkünse tıbbi maske kullanması önerilmektedir.”

KİMLER DAHA ÇOK ETKİLENİYOR?

Elde edilen veriler doğrultusunda ileri yaş ve eşlik eden hastalığı (astım, diyabet, kalp hastalığı gibi) olanlarda virüsün ağır hastalık oluşturma riski daha yüksektir.

KARANTİNA SÜRESİ NEDİR? HANGİ HALLERDE UYGULANMALIDIR?

Sağlık Bakanlığı, son 14 gün içerisinde koronavirüs salgını olan bir ülkeden gelen kişilerin 14 gün boyunca kendini karantinaya almasını tavsiye ediyor. Bu kişilerin kendini karantinaya alması için hastalık belirtilerini taşıması gerekmiyor. Eğer evden çıkmak zorunda kalınır ise de maske takılması ve toplum sağlığı bakımından toplu taşıma araçlarından uzak durulması tavsiye ediliyor.

KORONAVİRÜSLE İLGİLİ DOLAŞIMDAKİ İDDİALARA KARŞI GERÇEKLER NEDİR?

Dünya Sağlık Örgütü’nün toplum arasında ve sosyal medyada dolaşımda olan çeşitli iddialara ilişkin derlediği uyarılar ise şöyle:

♦ Koronavirüs sadece soğukta değil sıcak ve nemli ortamlarda da yayılabilir.
♦ Soğuk hava ve kar koronavirüsü öldürmez.
♦ Sıcak banyo yapmak koronavirüsü önlemez.
♦ Koronavirüs, Çin'de üretilen mallar veya koronavirüs vakalarını bildiren ülkelerden gelen kargolar ile bulaşmaz.
♦ Koronavirüs sivrisinek ısırıkları ile bulaşamaz.
♦ El kurutma makinaları koronavirüsün öldürülmesinde etkili değildir.
♦ Termal tarayıcılar sadece ateşi olan kişileri tespit etmekte etkilidir.
♦ Vücudunuzun her tarafına alkol veya klor püskürtmek, vücudunuza girmiş olan virüsleri öldürmez.
♦ Köpek ve kedi gibi evcil hayvanlara yeni tip koronavirüsün bulaşabildiğine dair kanıt yoktur.
♦ Pnömoniye (zatürre) karşı aşılar, yeni koronavirüse karşı koruma sağlamaz.
♦ Burnu düzenli olarak tuzlu su ile yıkamanın, insanları koronavirüsten koruduğuna dair bir kanıt yoktur.
♦ Sarımsakğın koronavirüs salgınından insanları koruduğuna dair bir kanıt yoktur.
♦ Sadece yaşlılar değil, her yaştan insan koronavirüse yakalanabilir. Yaşlı insanlar ve daha önceden astım, diyabet, kalp hastalıkları olanlar daha savunmasız olabilir.
♦ Antibiyotikler virüslere karşı etkili değildir, sadece bakterilere karşı işe yarar.

SICAK HAVA VİRÜSÜN ETKİSİNİ AZALTIR MI?

Dünya Sağlık Örgütü'nün yanlış bir bilgi olduğu konusunda uyardığı 'sıcak havanın koronavirüsün etkisini azaltacağı' iddiasına ilişkin Dünya Sağlık Örgütü Sözcüsü Tarik Jašarevi? şu bilgilendirmeyi yapıyor: “Hava değişimlerinin henüz virüsü nasıl etkileyeceğini bilmemiz için çok erken. Virüs; soğuk, kuru, ılık ve ıslak iklimlerde ortaya çıktı ve birçok insanı etkiledi. Dolayısı ile havanın virüs üzerindeki etkisini bilmiyoruz. Mevsim ya da sıcaklık göz ardı etmeden tüm ülkelerin yaşadıkları yerlerde önlemlerini almalarını ve virüse hazırlıklı olmalarını tavsiye ederiz."

KORONAVİRÜSÜN TEDAVİSİ VAR MI?

Hastalığın virüse etkili bir tedavisi yoktur. Hastanın genel durumuna göre gerekli destek tedavisi uygulanmaktadır. Bazı ilaçların virüs üzerindeki etkinliği araştırılmaktadır. Ancak şu an için virüse etkili bir ilaç yoktur.

Hastalığın henüz geliştirilmiş bir aşısı da bulunmamaktadır. Teknolojideki gelişmelere rağmen insanlar üzerinde güvenle kullanılabilecek bir aşının en erken bir yılda üretilebileceği bildirilmektedir.

KORONAVİRÜS NE KADAR ÖLÜMCÜL?

2003 yılında ortaya çıkan ve Covid-19 ile benzerlikler taşıyan SARS salgınında, hastalığa yakalanan her 10 kişiden 1'i hayatını kaybetmişti, yani ölüm oranı yüzde 10 civarındaydı.

Covid-19'a yakalananlar arasındaki ölüm oranı SARS'ın neredeyse beşte biri.

Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, virüsün bulaştığı insanların yaklaşık yüzde 2'si hayatını kaybetti.

Dünya Sağlık Örgütü’nün 44 bin hastaya dayandırdığı araştırma verilere göre virüsün bulaştığı kişilerin:

%81'i hafif atlatıyor

%14'ü ciddi geçiriyor

%5'i ağır hastalanıyor