Sanayideki gelişmelerle birlikte dünyada ve ülkemizde enerjiye talebin her geçen gün artması, arz güvenliğini de stratejik gündem maddelerinden birine dönüştürdü. 2021 yılının son aylarında hızlı bir biçimde yükselen enerji fiyatları, Rusya-Ukrayna savaşının ardından bambaşka bir boyuta büründü. Şimdi önümüzde sadece maliyet artışı değil enerji arz güvenliği sorunu da var.

Piyasa, Rusya'nın Ukrayna işgaline karşı verilen yaptırımları yakından takip ederken, Avrupa'da doğal gaz fiyatlarında yeni rekor izlendi.

Avrupa’da TTF 1 ay vadeli doğal gaz fiyatları, 3 Mart 2022 tarihi itibarıyla 2 kat artarak megavatsaat başına 170 euroya tırmandı. Avrupa tükettiği gazın önemli bir bölümünü Rusya’dan ithal ediyor ve ithal edilen gazın kayda değer bir kısmı da Ukrayna üzerinden Avrupa’ya aktarılıyor.

Rusya’nın Ukrayna’ya saldırıları nedeniyle Batı ülkelerinin devreye aldığı mali yaptırımlar API2 kömür fiyatlarını da etkiledi. Şubat ayında 180 dolardan işlem gören kömürün ton fiyatı 3 Mart itibarıyla 400 dolara kadar çıktı. Geçtiğimiz yıl mart ayında API2 kömür fiyatları yaklaşık 70 dolar düzeyindeydi.

Enerjide emre amedeliği termik santraller sağlıyor

Enerji piyasasında yaşanan bu sorunlar kömürden çıkmayı planlayan başta Avrupa olmak üzere birçok ülkeyi de planlarını yeniden gözden geçirmeye itti.

Örneğin son olarak Almanya, kömürden elektrik üretimine devam edeceğini açıkladı. Yenilenebilir ve alternatif enerji kaynaklarının henüz arz güvenliğini sağlamasının mümkün olmadığı konusunda tüm dünya hemfikir. Türkiye de dahil olmak üzere ülkeler, ithale ihtiyaç duymadan yerli kaynaklarla enerji üretiminin sürdürülebilirliği için yeni planlar arayışında.

Tüm bu veriler enerjide yerli kaynaklarla üretimin hassasiyetini de bir kez daha ortaya koydu. Aynı hassasiyet bu hafta KÖMÜRDER Başkanı Hasan Hüseyin Erdoğan tarafından da dile getirildi. “Önceliğimiz enerji ihtiyacının yerli kaynaklardan karşılanması. Kömür varlığımızın ekonomiye kazandırılması ve enerjide dışa bağımlılığın azaltılması ana hedefimiz” diyen Erdoğan, “Türkiye'nin rezervlerini ekonomiye kazandırmak için çevre mevzuatı da göz önünde bulundurularak, temiz kömür teknolojileri kullanarak çevreyle uyumlu bir şekilde katma değerli üretime devam etmek şart” açıklamasında bulundu.

Kömüre talep asıl bu yıl patlayacak

Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) raporu da enerjideki arz güvenliğinin henüz alternatif kaynaklarla çözülemeyeceğini açıkça ortaya koydu. Bu raporlara göre bugün genel enerji pazarının yüzde 80’i hala “emre amade” olarak nitelendirilen kömür, doğal gaz ve nükleer enerji santralleriyle üretiliyor. IEA tarafından açıklanan ve 2024 yılına kadar olan öngörüleri paylaşan “Kömür 2021” adlı rapora göre, geçtiğimiz yıl küresel çapta kömürden elektrik üretimi yüzde 9 artarak tüm zamanların rekor seviyesine ulaştı.

2021’de kömürden elde edilen elektrikte hem ABD ve hem de Avrupa Birliği (AB) genelinde yüzde 20’lik bir artış yaşandı. Öte yandan en büyük kömür tüketicisi Çin’de ise yüzde 9, bir diğer büyük ekonomi Hindistan’da ise yüzde 12 oranında kömürden elektrik üretiminde artış görüldü. 

IEA’nın tahminlerine göre kömüre olan talep artışı, bu yıl da devam edecek ve 2022 yılında tüm zamanların en yüksek kömür talebi yaşanacak. Bu artışta diğer fosil yakıtlar olan petroldeki fiyat artışlar, doğal gazda yaşanan arz sıkıntısı ve fiyat artışları etkili olacak. Hindistan’da kömür talebinin 2024’e kadar her yıl yüzde 4 artacağını tahmin ediyor. Çin için büyüme seviyesinin muhtemelen yıllık yüzde 1 olması bekleniyor. 

BP 2021 istatiksel incelemesi raporuna göre de küresel düzeyde kömür, elektrik üretimi için baskın yakıt konumunda. Ne dünyada ne de Türkiye'de termik santrallerden bir anda vazgeçmek mümkün değil. Uluslararası Enerji Ajansı’nın en iyi senaryosuna göre dahi termik santrallerin 2040 yılında bile küresel enerji arzı içindeki payı koruyacağını ortaya koyuyor.

İKLİM ŞURASI’NDA DA KÖMÜRE DEVAM MESAJI VERİLDİ

Öte yandan 21-25 Şubat tarihleri arasında Konya’da düzenlenen İklim Şurası’nda da kömürün önemine vurgu yapıldı. Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum’un da katıldığı şurada, kömürden elektrik üretiminde karbon yakalama, kullanma ve depolama teknolojilerinin destekleneceği bunun yanı sıra termik santral kaynaklı ısının kullanılması önerisi yapıldı. Şurada alınan tavsiye kararlarının kısa süre içinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıklanması bekleniyor.