Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürü Dr. Mehmet Yurdal Şahin, 2020 yılı teşvik belgeli yatırımlarını Dünya’ya analiz etti.

Teşvik belgeli yatırımların adet bazında rekor kırdığı 2020 yılında, 238.4 milyar liralık yatırım öngören 10 bin 505 yatırım, teşvik belgesine bağlandı. Bu kapsamda yatırımcılar 305 bin 342 kişilik istihdam taahhüdünde bulundular. Pandemi döneminde talebin olağanüstü arttığı tıbbi ve cerrahi mamul sektöründe yatırımlar yüzde 346 oranında artarken, kimyasal madde imalatı yatırımlarında ise yüzde 80 artış dikkat çekti.

- Dr. Mehmet Yurdal Şahin’in 2020 yılının tamamı ve Aralık ayına ilişkin teşvik belgeleri yatırımlara yönelik analizi şöyle:

2020 yılında, pandemi sürecine rağmen bugüne kadarki en fazla sayı olan, toplam 10.505 adet Yatırım Teşvik Belgesi düzenlendi. Bu dönemde düzenlenen yatırım teşvik belgelerinde öngörülen sabit yatırım tutarı toplam 238,4 milyar TL, öngörülen istihdam ise 305.342 kişi. 2020 yılında düzenlenen Yatırım Teşvik Belgelerinin 10.144 adedi yerli firmalar, 361 adedi yabancı sermayeli firmalar tarafından alındı. Yerli firmalara düzenlenen yatırım teşvik belgelerinde öngörülen toplam sabit yatırım tutarı 219,2 milyar TL olup, toplam içindeki payı yüzde 92 seviyesinde.

Yabancı sermayeli firmalarca alınan yatırım teşvik belgelerinde öngörülen toplam sabit yatırım tutarı 19,2 milyar TL olup, toplam içindeki payı yüzde 8 oldu. 2020 yılında düzenlenen yatırım teşvik belgeleri 2019 yılına göre, belge adedi açısından yüzde 86 oranında, öngörülen toplam sabit yatırım tutarı açısından yüzde 25 oranında ve öngörülen istihdam açısından yüzde 49 oranında artış gösterdi.

“YÜZDE 61'İ KOMPLE YENİ YATIRIM"

2020 yılında düzenlenen 10.505 adet belgenin, 6.233 adedi komple yeni yatırım niteliğinde olup, toplam sabit yatırım tutarının yüzde 61’ini (145 milyar TL) oluşturdu.

Tevsi yatırımlar ise 3.492 ile toplam sabit yatırım tutarının yüzde 30’unu (71,1 milyar TL) oluşturuyor.

Diğer mahiyetlerdeki (modernizasyon, entegrasyon ve ürün çeşitlendirme) yatırımlar için, toplam sabit yatırım tutarının yüzde 9’unu (22,3 Milyar TL) oluşturan 780 adet belge düzenlendi.

İllerin sahip oldukları potansiyeller dikkate alınarak hazırlanan bölgesel teşvik sistemi, bölgesel gelişmişlik farklılıklarının giderilmesini hedefliyor. Bu kapsamda 2020 yılında Bölgesel Destek Sınıfı’nda yer alan yatırım teşvik belgeleri, belge adedinin yüzde 62’sini, öngörülen toplam sabit yatırım tutarının yüzde 65’ini ve öngörülen istihdamın yüzde 82’sini oluşturarak, oldukça yüksek paylarla ilk sırada yer alıyor.

Teşvik edilmeyecek yatırım konuları hariç, diğer teşvik sistemlerinin kapsamına girmeyen ve asgari yatırım tutarı şartını sağlayan yatırımlar, Genel Destek Sınıfı kapsamında destekleniyor. Genel Destek Sınıfı’nda düzenlenen yatırım teşvik belgeleri, belge adedi açısından yüzde 38, sabit yatırım tutarı açısından yüzde 35 ve öngörülen istihdam açısından yüzde 17 pay ile Bölgesel Destek Sınıfı’ndan sonra ikinci sırada yer alıyor.

STRATEJİK YATIRIMLAR KAPSAMINDA 8 TEŞVİK BELGESİ

Cari açığın azaltılması, ithal ikame ürünlerin üretiminin teşvik edilmesini amaçlayan Stratejik Yatırımlar Destek Sınıfı kapsamında 2020 yılında 8 adet yatırım teşvik belgesi düzenlendi. Bu belgelerde öngörülen toplam sabit yatırım tutarı 943 milyon TL ve öngörülen istihdam 431 kişi oldu.

Bölgesel Destek Sınıfı, alt başlıklar altında bölgesel, bölgesel-alt bölge ve bölgesel-öncelikli yatırımlar olarak üçe ayrılmaktadır.

Bölgesel Destek Sınıfı kapsamında olup Organize Sanayi Bölgelerinde veya Endüstri Bölgelerinde yapılması planlanan yatırımlar Bölgesel-Alt Bölge Destek Sınıfı’nda desteklenirken, böylece daha yüksek oranlarda bir alt bölge desteklerinden faydalandırılıyor.

3305 sayılı Kararla belirlenmiş olan öncelikli yatırım konularında yapılması planlanan yatırımlar, Bölgesel-Öncelikli Yatırım Destek Sınıfı’nda değerlendiriliyor ve 5. Bölgeye verilen bölgesel destek unsurları ile destekleniyor.

Bölgesel Destek Sınıfı’nda düzenlenen yatırım teşvik belgelerinin alt başlıklar itibariyle dağılımında belge adedi açısından yüzde 61 pay ile Bölgesel Destek Sınıfı ilk sırada yer aldı. Onu sırasıyla yüzde 21 pay ile Bölgesel-Alt Bölge Destek Sınıfı ve yüzde 18 pay ile Bölgesel- Öncelikli Destek Sınıfı takip etti.2020 yılında düzenlenen yatırım teşvik belgelerinin bölgesel dağılımında 1. Bölge belge adedi, sabit yatırım tutarı ve istihdam açısından ilk sırada yer alıyor.

6.BÖLGE İSTİHDAM AÇISINDAN İKİNCİ SIRADA

Özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu illerinde istihdam artışı sağlamak, teşvik sisteminin önemli hedefl erinden birisi olup, 6. Bölgenin öngörülen istihdam açısından yüzde 25 pay ile 2. sırada yer alması, bu bakımdan önemli bir göstergedir. 2020 yılında Doğu ve Güneydoğu Anadolu illerinin yer aldığı 5. Bölge ve 6. Bölgede öngörülen istihdam toplamı 105.539 kişi olup, toplam öngörülen istihdamın yüzde 34’ünü oluşturdular. Bölgesel Destek Sınıfı kapsamında 6. Bölgeye sağlanan teşvik unsurları, 6. Bölgede emek yoğun sektörlere yapılan yatırımlarda önemli bir artış sağlıyor. Bu kapsamda 6. Bölgede Giyim Eşyası İmalatı konusunda düzenlenen yatırım teşvik belgelerinde öngörülen istihdam, toplam 6. Bölge yatırım teşvik belgelerinde öngörülen istihdamın yüzde 64’ünü oluşturdu.

2020 yılında düzenlenen yatırım teşvik belgelerine bölgeler itibariyle bakıldığında genel olarak, her ne kadar 1. Bölge yüksek bir pay ile öne çıksa da, yatırım teşvik belgelerinin diğer bölgeler açısından dengeli bir dağılıma sahip olduğu, tüm bölgelerin yatırım talebinin canlı olduğu görülüyor.

İMALAT SANAYİ YÜZDE 70 İLE İLK SIRADA

Belge adedi açısından imalat sektörü yüzde 70 (7.293 adet belge) pay ile birinci sırada yer aldı. İmalat sektörünü yüzde 13 (1.408 adet belge) ile hizmetler sektörü, yüzde 9 (987 adet belge) ile tarım sektörü, yüzde 6 (631 adet belge) ile enerji sektörü ve yüzde 2 (186 adet belge) ile de madencilik sektörü takip etti.

İmalat sektörü, öngörülen toplam sabit yatırım tutarı içinde yüzde 61 (145,5 milyar TL) ve öngörülen istihdam içinde de yüzde 76 (231.297 kişi) pay ile ilk sırada yer alıyor.İmalat sektörüne düzenlenen yatırım teşvik belgeleri bir önceki yıla göre belge adedi açısından yüzde 110, öngörülen toplam sabit yatırım tutarı açısından yüzde 37 ve öngörülen istihdam açısından yüzde 68 oranında artış göstermiştir.

SALGINDA TALEP ARTIŞI YAŞANAN SEKTÖRLERDE YATIRIM DA ARTTI

2020 yılında yaşanan COVID-19 salgını, Sabun, Deterjan, Temizlik ve Kozmetik Malzemeleri İmalatı (dezenfektan gibi) ile Tıbbi ve Cerrahi Mamullerin İmalatı (tıbbi-cerrahi maske gibi) ve steril olmayan tıbbi maske imalatının içinde yer aldığı Başka Yerde Sınıflandırılmamış Tekstil Ürünleri İmalatı sektörlerine olan talebi artırdı. Bu talebin karşılanmasına yönelik artan yatırımlar, bu sektörlerde düzenlenen yatırım teşvik belgelerinde de artışa yol açtı.2020 yılında Tıbbi ve Cerrahi Mamullerin İmalatının da içinde yer aldığı Tıbbi Aletler; Hassas ve Optik Aletler İmalatı, 2019 yılına göre belge adedi açısından yüzde 350, öngörülen toplam sabit yatırım tutarı açısından yüzde 346 ve öngörülen istihdam açısından yüzde 446 oranında ciddi bir artış gösterdi.

Kimyasal Madde ve Ürünlerin İmalatı, 2019 yılına göre belge adedi açısından yüzde 82, öngörülen toplam sabit yatırım tutarı açısından %80 ve öngörülen istihdam açısından yüzde 163 oranında arttı.

Tekstil Ürünleri İmalatı, 2019 yılına göre belge adedi açısından yüzde 122, öngörülen toplam sabit yatırım tutarı açısından yüzde 107 ve öngörülen istihdam açısından yüzde 113 oranında arttı.

İstanbul, belge adedi, sabit yatırım tutarı ve istihdam açısından ilk 5 il arasında ilk sıradayer alıyor.

İstihdam açısından ilk 5 il sıralamasında İstanbul’u sırasıyla Batman, Diyarbakır ve Mardin takip etti. Bu durum, söz konusu illerde yapılan yatırımlarda, emek yoğun sektörlerin öne çıktığını gösteriyor. Aynı zamanda, bölgesel teşvik sistemi kapsamında Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerine yönelik uygulanan desteklerin olumlu katkısı olarak görünüyor.

1.7 MİLYAR LİRALIK SGK PRİM VE FAİZ DESTEĞİ

Yatırımcılar için önemli bir finansman kaynağı olan Faiz Desteği ve SGK Prim Desteği ödemelerine 2020 yılında da devam edildi. Bu kapsamda; 1,1 milyar TL’si SGK Prim Desteği, 606 milyon TL’si Faiz Desteği olmak üzere yatırımcılarımıza toplam 1,7 milyar TL destek sağlandı.

YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI HAKKINDA KARAR KAPSAMINDA 1.2 TRİLYON LİRALIK YATIRIM

Öte yandan, 2012/3305 Sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar döneminde bugüne kadar toplam 48.361 adet Yatırım Teşvik Belgesi düzenlendi. Düzenlenen belgelerin öngörülen sabit yatırım tutarı toplam 1 trilyon 252 milyar TL, öngörülen istihdamı ise 1.724.499 kişi oldu.

Karar döneminde düzenlenen Yatırım Teşvik Belgelerinin 45.948 adedi yerli firmalar, 2.413 adedi yabancı sermayeli firmalar tarafından alındı.

Yerli firmalara düzenlenen yatırım teşvik belgelerinde öngörülen toplam sabit yatırım tutarı 967 milyar TL olup, toplam içindeki payı yüzde 77 seviyesinde.

Yabancı sermayeli firmalarca alınmış olan yatırım teşvik belgelerinde öngörülen toplam sabit yatırım tutarı 284 milyar TL olup, toplamın yüzde 23’ünü oluşturdu.

2012/3305 Sayılı Karar döneminde düzenlenen 48.361 adet belgenin, 30.818 adedi komple yeni yatırım niteliğinde olup, toplam sabit yatırım tutarının yüzde 63’ünü (788 milyar TL) oluşturdu.

Karar döneminde 103 adet Büyük Ölçekli ve 62 adet Stratejik Yatırım desteklendi.

Karar döneminde belge adedi açısından imalat sektörü yüzde 55 (26.847 adet belge) pay ile ilk sırada yer aldı. Bunu yüzde 22 (10.746 adet belge) ile hizmetler, yüzde 15 (7.027 adet belge) ile enerji , yüzde 5 (2.328 adet belge) ile tarım ve yüzde 3 (1.413 adet belge) ile madencilik sektörü takip etti.

ŞAHİN 'DEN

? 238.4 MİLYAR LİRALIK YATIRIMLA 305 BİN KİŞİLİK İSTİHDAM ÖNGÖRÜLÜYOR

? PANDEMİ TIBBİ VE CERRAHİ MAMUL İMALATINA YATIRIMI ARTIRDI

? TIBBİ VE CERRAHİ MAMUL YATIRIMI YÜZDE 346 ARTTI

? KİMYASAL MADDE İMALATI YATIRIMLARI YÜZDE 80 ARTTI

? 2020’DE 1.7 MİLYAR LİRALIK SGK PRİMİ VE FAİZ DESTEĞİ SAĞLANDI

Hüseyin Gökçe/Dünya