Dünya'dan kerim Ülker'in yazısından alıntı

Geçtiğimiz hafta Rusya Devlet Atom Enerjisi Kurumu (ROSATOM), Akkuyu Nükleer Güç Santrali'nin (NGS) tamamlanması için yapacağı harcamaların 15 milyar dolarlık kısmını Türkiye'ye aktarmaya başladı.

Rusya'dan Türkiye'ye ilk etapta, Akkuyu NGS projesi kapsamında, 5 milyar dolar aktarıldı. Yatırım için ayrılan tutarın kalan kısmının gelecek hafta sonuna kadar Akkuyu Nükleer AŞ'nin Türkiye'deki banka hesabına geçmesi bekleniyor. Piyasalar, Rusya’dan gelecek olan paraya da kısa süreli olsa da olumlu sinyal verdi, dövizde dalgalanma yaşandı.     

Akkuyu’daki nükleer santral ile bir başka gelişme de projedeki Türk şirketin sözleşmesinin feshedilmesi oldu. Akkuyu NGS’nin yüzde 75’ine sahip olan Rus devletine bağlı nükleer enerji şirketi Rosatom, Rus-Türk ortaklığı ile kurulan Titan-2 IC İçtaş A.Ş.'nin sözleşmeye aykırı davrandığı ve iş güvenliğini sağlamadığı gerekçesiyle sözleşmesini feshetti.

Rus devlet kurumu projeyi Türk şirketinden alarak Mersin merkezli TSM Enerji İnşaat Sanayi Limited Şirketi’ne verdi. 2019’da kurulan TSM Enerji’nin ise Türk değil, Rus şirketi olduğu, Rusya Hükümeti adına çalıştığı ortaya çıktı. Şirketin ortağını Rus makamları, “Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre kurulmuş, Türkiye’de tüzel kişiliği olan” bir firma olarak açıkladı.

Hatta Akkuyu Nükleer A.Ş Genel Müdürü Anastasia Zoteeva da bir açıklama yaparak, Akkuya’da Türk şirketlerinin faaliyetlerini artıracağını ifade etti.

Ancak IC İçtaş’ın yerine alınan şirket, Türk değil, Rus. Hatta Rusya devletine ait bir firma.

TSM Enerji’nin bir ortağı Moskova adresli Montajno Upravliye olarak geçerken diğer hissedar ise IC İçtaş’ın projedeki eski ortağı Rosatom’a ait Rus Titan-2 olduğu ticaret sicil kayıtlarında yer aldı.

Türk şirketi IC İçtaş, yaptığı açıklamada, “Cumhuriyet tarihinin tek kalemdeki en büyük yatırım sözleşmesini feshetme girişimiyle projedeki Türk paydaşlığını ortadan kaldırma sonucunu oluşturmakta ve Proje genel yüklenicisi olarak tamamen Rus menşeili başka bir şirketi tayin etme yönünde adımlar atmaktadır.

Söz konusu fesih girişimindeki esas amacın, Proje’nin yönetimindeki Türk şirketlerinin varlığını azaltmak ve taşeron seviyesine indirgemek olduğu açıktır” ifadelerini kullandı ve hukuki mücadele için çalışma başlattı.

Edindiğim bilgilere göre IÇ İçtaş, Rusya Hükümeti ve şirketi Rosatom’u uluslararası tahkim mahkemesine vermeye hazırlanıyor.              

Gemont’un enereji ihalesini iptal ettiler

Son haftalarda Türk şirketleri Rusya’da ilginç bir durumla karşı karşıya.

Örneğin Türk turizm şirketi Pegas’a ait Pegas Fly ve Nortwind adlı havacılık şirketlerinin bazı uçuşlarına verilen izinler peşpeşe iptal edildi.

Örneğin Nordwind’in Moskova'dan İstanbul, Antalya, İzmir, Dalaman ve Bodrum'a uçuşların izinleri geçtiğimiz haftalarda iptal edildi. Pegas Fly da, Çelyabinsk ve Grozni'den olan Antalya uçuşları Rus makamlarında durduruldu.                  

İnşaat sektöründe de benzer feshi ve iptaller dikkat çekmeye başladı. Rusya’ya bağlı Tataristan Cumhuriyeti’ndeki Nijnikamsk şehrinde, etilen tesisi inşaatında Türk-Rus ortaklığı sona erdirildi.

2020 yılında imzalanan anlaşma ile Rus devlet şirketi SİBUR, Nijnekamsk’ta EP-600 etilen tesisi inşasını Türk şirketi Gemont’a vermişti. Rus kamu şirketi SİBUR, Gemont’un ihalesini feshetti ve Türk şirketi ile çalışmayacağını açıkladı.      

4 dava tahkim yolunda

Edindiğim bilgilere göre son birkaç ay içerisinde Türk şirketlerinin Rusya nedeniyle uluslararası tahkim davaları açmak için çalışma başlatmış durumda. Londra’da açılmayı bekleyen veya açılan 4 önemli davanın olduğunu öğrendim.

IC İçtaş’ın da bu şirketlere katılacağı ortada. Türk şirketlerinin ambargoya uğrayan Rusya ile ticari bağlarını güçlendirdiği bir dönemde Moskova’nın aldığı kararlar dikkat çekici. Zira, ikili ilişkilerin ticari boyutta arttığı bir dönemde feshedilen ihaleler, projelerin sayısının artması ilginç geliyor.