Para Dergisi'nden Alev Rigel'in haberi:

Dünyanın en zengin ailesi, saatte 4 milyon dolar daha zengin oluyor. Bu nasıl bir zenginliktir? Aileyi merak ettiniz mi? Walmart perakende satış marketleri zincirinin sahibi Walton ailesi, saatte 4 milyon dolar, bir başka deyişle dakikada 70 bin doları servetlerine katıyor. Merkezi Londra'da bulunan Reuters haber ajansına göre aile, servetini geçen yıla oranla 39 milyar dolar artırarak 191 milyar dolara çıkardı.

İkinci sıradaki Mars ailesi 37 milyar dolarlık kazançla zenginliğini 127 milyar dolar artırırken üçüncü sıradaki Koch ailesi 125 milyar dolarlık servetlerine 26 milyar dolar daha ekledi. Bu para nasıl kazanılıyor? Bu servet, satışlardan elde edilen gelir değil. 39 milyar dolarlık gelir, Walmart hisselerinin borsalardaki değer artışından kaynaklanıyor. Bu parayı 365 güne ve 24 saate bölerek bu rakamı buluyorlar. Yoksa her saat 4 milyon dolar, Walton ailesinin banka hesaplarına nakit olarak akmıyor. Aslında elinize hesap makinesi alıp tam bir hesap yaparsanız, 4 milyon doların, 452 bin dolarlık da fazlası olduğunu görürsünüz. Bu da, Walton'ların net kazançlarının, "kağıt" üzerinde artmış olduğu anlamına geliyor.

MERKEZİ KONUMDA BİR MAĞAZA

Walmart hisseleri, dünyanın diğer hisseleri gibi inişli çıkışlı bir seyir izliyor. Şirketin kötü yılları da oldu. Hisselerinin 107 dolardan 57 dolara düştüğü, yüzde 47'lik bir kayıp yaşandığı yıllar gibi. 191 milyar dolarlık servette yüzde 47'lik düşüş, Walton ailesinin saatte 10 milyon dolar kaybetmesi demek. 10 milyon dolar, her saat Walton'ların cebinden çıkmadığı gibi, geçen yılki kazançta da her saat 4 milyon dolar, ceplerine doğrudan girmedi. Ama saatte 4 milyon dolarlık kazanç, kağıt üzerinde de olsa, kimi mutlu etmez ki?

Aile her şeyi, kurucu baba Sam Walton'a borçlu. Walton, Birinci Dünya Savaşı'nın bittiği 1918 yılında doğdu. Çiftçi bir ailenin çocuğuydu. O yıllarda tarım, bir aileyi geçindirecek yeterli parayı kazandırmıyordu. Bir de araya, 1930'lu yıllardaki Büyük Bunalım girince aile daha da güç durumda buldu kendini. Missouri eyaletine taşındılar. Sam Walton, çiftliğin ineklerini sağıyor, ihtiyaç fazlasını şişeleyerek satıyordu. Bu arada ABD ekonomisi yavaş yavaş kendine geliyordu ama İkinci Dünya Savaşı yaklaşıyordu.

Bir mağazada bulduğu aylık 75 dolarlık işinden istifa edip askere yazılmak zorunda kaldı. 1945'te savaş sona erdi. Genç Walton, kayınpederinden aldığı 20 bin dolar borcu, kendi biriktirdiği 5 bin dolara ekledi ve Arkansas/Newport'da bir mağaza satın aldı. O yıllarda tüketiciler, alışveriş yapmak için kent dışına çıkıp otomobille üç dört saat yol almak zorundaydılar. Walton'un mağazası, merkezi konumdaydı ve çok çeşitli mal satıyordu. Bu sayede 80 bin dolarlık yıllık cirosunu, üç yılda rahatlıkla 225 bin dolara çıkardı. İlk gerçek Walmart mağazası Arkansas/Rogers'da açıldı. Mağazalar küçük kasabalarda açılıyordu. Bunun iki avantajı vardı. Birincisi rekabet, küçük kasabalarda sınırlıydı. İkincisi küçük kasabalara büyük mağazalar açmak, perakende piyasasına girme konusunda rakiplerin cesaretini kolaylıkla kırabiliyordu. Sam Walton, 1992'de öldüğünde 380 bin kişinin çalıştığı bin 735 mağazasından yılda 50 milyar dolar gelir elde ediliyordu.

İKİNCİ VE ÜÇÜNCÜLER

İkinci sıradaki Mars'lar, pek tanınmış bir aile değil. Şekerleme ürünleri ve kedi-köpek mamaları üreten "Mars Incorporated" da 108 yıl önce kurulmuş bir şirket. Franklin Clarence Mars'ın Minnesota'da kurduğu şirket, 2017 rakamlarıyla 35 milyar dolarlık gelir getiriyor. Mars ailesi aslında, 1988 yılına kadar ABD'nin en zengin ailesiydi. O yıl Walton'lara geçildiler. Ailenin tanınmamasının sebebi, medyada görünmemeleri. Aileden sadece Jacqueline Mars ve Victoria Mars, alışveriş yaparken tanınıp gizlice fotoğraflanmışlar. Üçüncü sırada Koch ailesini görüyoruz. Petrol işlenmesi ve dağıtılmasından enerjiye, kimyasal maddelerden kağıt sektörüne, madencilikten finans ve yatırıma kadar pek çok alanda faaliyet gösteren şirketi, 79 yıl önce Fred Koch kurdu. Bugün bu imparatorluk, dört oğul tarafından yönetiliyor. Hepsi de birbiriyle mahkemelik. Kardeşlerden David Koch, geçtiğimiz günlerde ölünce servetin paylaşımı kavgası yeni bir boyut kazandı. Üç kardeş de bugün milyarder olmalarını, ham petrolde yeni bir parçalama (cracking) yöntemi bulan baba Fred'e borçlu.

Bu üç şirket içinden en çok konuşulanı ve medyaya malzeme olanı, elbette ki Walmart. Bu dev mağazalar zinciri hakkında birkaç ilginç not verelim:

Walmart, Walton soyadının ilk hecesiyle, "pazar", "market" demek olan eski dildeki "mart" kelimesinden oluşuyor. Mağazalarında her gün, 37 milyondan fazla müşteri alışveriş yapıyor. Bu, Kanada nüfusundan fazla.

Başta Kroger, Costco, Target, K-Mart, HEB olmak üzere tüm rakiplerinin toplamından daha fazla satış yapıyorlar.

Mağazalarda en çok muz satışı yapılıyor. Muz, en ucuz, en besleyici, en tok tutan, en faydalı ürünlerin başında gelir.

Amerikalıların yüzde 90'ı, bir Walmart mağazasına en fazla 15 dakika uzaklıkta yaşar. Walmart, bir kasabada ya da yakınında yoksa, o kasabanın geleceği yok demektir. Halk, devlet desteğinden, teşvikinden çok Walmart'ın bu araştırmasına göre hareket eder.

Walmart'ın 2 milyon 200 bin çalışanı, Houston kentinin nüfusundan daha fazladır. Son yıllarda robotlar da istihdam edilmiştir. Robotlar, satışta olan yaklaşık bir milyon 400 bin kalem malın envanterini tutmakta yardımcı olur.

Walmart bir ülke olsaydı, dünyanın 25'inci büyük ekonomisi olurdu. Cirosu, Belçika'nın gayrisafi iç hasılası kadar.

Mağazaların sembolik bir müzesi de vardır. Arkansas/ Bentonville'deki "Walton's 5-10" mağazası, bugün olduğu gibi muhafaza edilmiş bir müzedir. 1960'lı yıllarda bu mağazada 5 ve 10 cent'e ürün satılıyordu. Müzeye girmek ücretsizdir. Ama ziyaretçiler artık 5 ya da 10 cent'e bir şey alamazlar.

Sloganları olan "Her gün daha düşük fiyat", gerçekçi olmasa da fiyatların dilini okumak size avantaj sağlar. Cent hanelerinin sonu 7 ile biten fiyat, orijinal fiyattır. 5 ile bitiyorsa indirim vardır. 1 ile bitiyorsa, son indirim fiyatıdır. O ürün daha fazla ucuzlamaz.

Walmart, halkın başına bela olan kasırgaları ve hortumları, meteorolojiden daha sıkı takip eder. Bu dönemlerde halk, kolay bozulmayacak, dayanıklı tüketim malları stoklar. Walmart da raflarında bu ürünlerden bol bol bulundurur.

Mağazalar, doğum yapan kadınlara, pasta bölümü önünde evlenen çiftlere alışıktır. Yine sayısız çocuk, mağazalar içinde kaybolur. Ancak şirket 1994'te öyle bir güvenlik protokolü hazırlamıştır ki, Kongre bu protokolü yasa olarak kabul etmiş ve yürürlüğe koymuştur.

Sam Walton 1984'te, çalışanlarından biriyle girdiği iddiayı kaybedince New York/Wall Street'te Hawaii'ye özgü giysiler içinde Hula dansı yapmış, bu hareketi halkın gözünde sempatiyle karşılanmıştır.

Her yıl mağazalardan 3 milyar dolarlık mal çalınır.

2015'e kadar mağazalarda satılan bütün ürünlerde "ABD yapımı" etiketi bulunuyordu. Başka ülkelerde yapılmış olmasına rağmen. Bu tür temel etik kurallarını ihlal ettiği gerekçesiyle tepki gösteren ilk ve tek ülke Norveç oldu.

Mağazalar o kadar büyüktür ki, bazı kişiler, polise yakalanmayacakları düşüncesiyle bir köşede gizlice uyuşturucu bile imal etmiştir. 2011'den bu yana bu tür dört olay polis kayıtlarına geçmiştir.

Şirket, bazı devamlı müşterilerine, mağaza otoparklarında karavan içinde gecelemelerine izin verir.

Walmart çalışanlarının bir yılda kazandığını, yöneticiler bir saatte kazanır. Çalışanların saatlik ücreti 11 dolardır.

Şirkete her yıl, beş bin dava açılır. Her gün kabaca 17 dava.

Eskiden Walmart'dan aldığınız ürünü, gerekçe bile göstermeden, üç ay içinde iade edebilirdiniz. Kötü niyetli yabancılar yüzünden, Amerikalıların bu ayrıcalığı artık yürürlükte değil. Çünkü yaz başında satın alınan klimalar, üç ay kullanıldıktan sonra yaz sonunda iade ediliyordu.