Pandemi öncesi 3.5 milyar dolarlık bir ekonomi yaratan Türk fuarcılık sektörü, girdiği darboğazdan çıkmak için acil destek bekliyor. Geçen yıl fuarların yüzde 80’inin yapılamadığı sektörde, 2021 yılı için planlanan 114 fuar da iptal edildi. İlk 4 ayda yapılması düşünülen 149 fuardan sadece 20’si yapıldı, kalanlar ya ertelendi ya da iptal oldu. Pandeminin başında heyecan yaratan sanal fuarcılık girişimleri ise bekleneni vermedi.

Bu süreçte sadece 30 civarında sanal fuar düzenlendi. İşten çıkarma yasağının sona ermesiyle sektörde çalışanların en az yüzde 50’sinin işsiz kalabileceği konuşuluyor. Fuarlarda alt yüklenicilerin de durumu vahim. Fuar alanlarına hizmet veren yaklaşık 2 bin civarında firmanın sektörden çıktığı öğrenildi. Sektör temsilcileri, Kısa Çalışma Ödeneği’nin (KÇÖ) yılsonuna kadar uzatılmasının yanında COVID-19 aşılamasında öncelik, sicil affı, stopaj indirimi ve işveren SGK prim desteğini acil olarak bekliyor.

Dünyada ve Türkiye’de cirolar eridi

Atlas Expo Kurucusu Fatih Bark, büyük kayıplarla geçen 2020’den sonra 2021 yılında da işlerin beklentinin çok altında devam etmekte olduğunu söyledi. Dünya fuarcılığının bu yılı, 2019’da yakalanan büyüklüğün en fazla yüzde 30’u ile kapatacağını ileri süren Bark, Türkiye’de de sektörün bununla paralel gittiğini dile getirdi. Türkiye’de sadece fuar organizatörlerinde resmi çalışan sayının 5 bin 500 olduğunu, ancak alt kollarıyla sektörün yarattığı işgücünün 50 bin civarında bulunduğuna değinen Bark, işten çıkarma yasağı bittiğinde yüzde 50 olan dünya ortalamasından daha yüksek bir işten çıkarma dalgasının beklendiğini iddia etti. Pandemiyle birlikte gündeme gelen sanal fuar girişimlerini değerlendiren Bark, Türkiye’de 30’a yakın sanal fuar yapıldığını, ancak beklentilerin karşılanmadığına dikkat çekti.

Sektör deneyimli elemanı kaybediyor

Fuarista Ticari Fuarlar ve Etkinlikler Danışmanı Mehmet Dükkancı, “Sanal fuarın çok ucuz bir faaliyet gibi algılanması da deneyimli fuar organizatörlerinin sanal fuar çalışmalarından genelde uzak kalmalarına sebep oldu” dedi. Dükkancı’ya göre, şu an çok üzerinde durulmayan ciddi bir sorun var, o da deneyimli eleman kaybı. Pandemi sürecinde şirketlerin çok büyük bir kısmının, fuar düzenleme sektör deneyimine sahip değerli çalışanlarını kaybettiğini söyleyen Dükkancı, işler normale döndüğünde bu durumun büyük sorun yaratacağının altını çizdi.

Alt yükleniciler de zorda

Fuarcılık sektöründe yaşanan krizin en büyük mağdurları fuar alt yüklenici şirketleri oldu. Edinilen bilgiye göre, fuar alanlarına kayıtlı 3 bin 500 dekorasyon ve mimarlık firması bulunuyor. Ancak mimarlık firmalarına bağlı alt yükleniciler de hesaba katıldığında, fuar alanlarına yaklaşık 15 bin firmanın çalışma yaptığı tahmin ediliyor. Fuar Stand Tedarikçileri Derneği Başkanı Müge Yılmaz, açıklanan desteklerin fuar sektörüne hitap etmediğini savunarak, “Battık ve bittik demek hiç istemezdim ama yaşadığımız durum tam da öyle. Şu anda alt yüklenicilerin tamamı borç içinde” dedi.

Toparlanma 2023 yılına kaldı

Tüyap Fuarcılık Grubu İcra Kurulu Başkan Yardımcısı İlhan Ersözlü, Türkiye’de fuarcılık sektörünün 2020 yılını yüzde 70’in üzerinde bir daralma ile kapattığını söyledi. Fuarcılığın altın yılı sayılan 2019 rakamlarına ancak 2023 yılında ulaşılabileceğini kaydeden Ersözlü, pandemide fuarcılıkta kapılarını hızlı açan ülkelerden birinin Türkiye olduğunu kaydetti. Ersözlü, şöyle devam etti: “Fuar organizatörlerinin yanı sıra fuarcılık şirketlerinin hizmet aldığı paydaşların da aynı problemleri yaşadığını görüyoruz. Fuarlar yoğunlaşmaya başladıktan sonra inşallah bu problemlerin ortadan kalkacağına inanıyorum.”

‘Sanal fuar evrim değil, fiziksel fuarlara destek olabilir’

İzfaş Genel Müdürü Canan Karaosmanoğlu Alıcı, sektörde sanal fuarların pandemiden önce de konuşulduğunu, COVID-19’un bu süreci hızlandırdığını söyledi. Kendi yaptıkları sanal fuarlarda genel olarak katılımcıların memnuniyetini gözlemlediklerini söyleyen Alıcı, buna karşın fiziki fuarların hala çok arandığını söyleyerek şöyle devam etti: “Bu süreçte dijital fuarların asla fiziki fuarların yerini tutamayacağını öğrendik. Fuarcılık kente ve insana temas gerektiren bir iştir, sadece sektörün değil, kentlerin de markalaşmasını sağlar. Turizm gibi sektörlerimizi kolayca adapte edebiliriz belki ancak bütün olarak baktığımızda sanal fuarları bir evrim değil, fiziksel fuarlara bir destek olarak değerlendirebiliriz.”

Hayaller 2019, gerçekler 2020

Sektörün küreselde yarattığı iş hacmi 2019’da 325 milyar dolardı. Bu rakam 2020’de yaklaşık 65 milyar dolar seviyelerine indi. Türkiye’de yarattığı ekonomik büyüklük ise 2019’da 3.5 milyar dolar iken, bu rakam 700 milyon doların altına düştü.

Sektörün küreselde cirosu 2019’da 137 milyar dolarken, 2020’de bu rakam 32 milyar dolar seviyelerine düştü. Türkiye’de şirketler cirolarını açıklamadığı için sağlıklı bir veri tutulamıyor. Ancak kaybın en az yüzde 70 olduğu tahmin ediliyor.

Türkiye’de 2019’daki fuarlarda 62 bin 293 katılımcı şirket yer aldı ve 25 milyon 828 bin 251 ziyaretçi bu fuarları takip etti. 2020 yılı ile ilgili henüz bir rapor yayınlanmamış olsa da bu oranın yüzde 80 oranında düştüğü tahmin ediliyor.

Pandemi öncesi küresel fuarcılık sektöründe 1,5 milyon kişi çalışıyordu. Geçen yıl yüzde 50’si işten çıkarıldı. Çalışmalar, bu yıl da bir yüzde 15 daha işten çıkarma yaşanabileceğini gösteriyor.

Merve Yiğitcan/Dünya