Kokusu ve lezzetiyle ithal rakiplerini geride bırakan yerli muzun tadını, ‘tekel’ iddiaları kaçırdı. Bazı toptancıların, WhatsApp grupları kurarak, günlük fiyat belirlediklerine yönelik iddialar, Rekabet Kurumu’nun radarına girdi.

Öte yandan devletin son dönemlerde muz serası yatırımlarını yoğun olarak desteklemesine, üretimin son üç yılda ikiye katlanmasına karşın perakende fiyatların neden bu çabalara paralel bir seyir izlemediğine yönelik sorular da bu iddialar ışığında yanıt buluyor gibi...

Rekabet Kurulu'ndan bulgur ve muz toptancılarına soruşturma

İddia konusu teşebbüslerin, WhatsApp gruplarında hem alış hem de satış fiyatına ilişkin rakam konuştuğu belirtiliyor.

Rekabet inceliyor 

Rekabet Kurumu tarafından yapılan açıklamalarda, önceki gün ‘muz toptan ticaret teşebbüsleri’ne açılan soruşturma öne çıktı.

Türkiye’nin en önemli yerli muz üreten bölgelerinden Mersin Bozyazı ve Anamur’da muz toptan ticareti ile faaliyet gösteren teşebbüslerin 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’a aykırı hareket edip etmedikleri ilerleyen dönemde netlik kazanacak. Rekabet Kurulu ön araştırmasında, ihlalin tespitine yönelik soruşturma açılmasına ‘bulguların ciddi ve yeterli olduğu’ belirtildi.

Günlük fiyat

Alanya/Gazipaşa/Manavgat ve Bozyazı/Anamur hattındaki üreticiler ve birliklerle konuştuk. Hakkında soruşturma yürütülen teşebbüslerin, ‘WhatsApp uygulaması üzerinden oluşturdukları birkaç grup vasıtasıyla haftalık, hatta çoğu zaman günlük ortak fiyat’ belirledikleri iddiaları iletildi.

Hakkında soruşturma başlatılan 17 şirket ve 1 dernek, bölgedeki komisyoncu, sarartma/paketleme yapan büyük nitelikli firmalardan oluşuyor. Muz üretim ve satışını yapanlar, bu şirketlerin ‘manipülasyon’ iddiasıyla denetlendiğini belirtiyor. İhlal edip etmedikleri belirlenecek 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi de piyasaların, arz/talep dengesinin kontrolü, rekabeti bozma, engelleme amacı taşıyan ortak hareket ve bu kapsamda alım satım fiyatlarının belirlenmesini içeriyor.

Bölgedeki muz üreticilerinden edinilen bilgiye göre, her hafta ya da belli bir dönem değil, “Bugün şu fiyattan alalım” şeklinde yapılan günlük paylaşımlar bile var. Bu nedenle hem arz talep dengesiyle oluşan fiyatların bozulduğu, hem de üreticilerin piyasanın dışında belirlenen fiyatlara satış yapmak durumunda bırakıldığı ifade ediliyor. Yanı sıra küçük çaplı muz tacirlerinin de bu piyasa koşullarından zarar gördüğü belirtiliyor.

‘İstanbul’a bakıyorlar’

Alanya Muz Üreticileri Birliği (Muzbir) Başkanı Mustafa Şenli, Bozyazı-Anamur bölgesindeki iki dernek altında yer alan firmaların kendi aralarında fiyat oluşturduklarını duyumunu aldıklarını söyledi. Şenli, şöyle devam etti:

“Alıcılar bu fiyatı oluşturuyorlar. Tüm üreticileri de uyması noktasında baskı kurmuş oluyorlar. Belli fiyatın üzerine çıkmadan pazardan ürün temin etmeye yönelik bir hareket. Denetimler bir süredir sürdüğü için son iki aydır fiyat paylaşamıyorlar. Bu sayede piyasa koşullarına göre fiyatlar oluşmaya başladı. Yoksa bakıyorlardı, İstanbul, Ankara, İzmir’de muz kaça satılıyorsa kendi karlarını ekleyip, çiftçiye ona göre bir fiyat belirleyip, bunun üzerinden mal almadan, tekel oluşturmaya yönelik hareket ediyorlardı. Oradaki fiyat bizim Alanya’yı bile etkiliyor. Üreticiden daha ucuza alınması buradaki piyasayı da karıştırıyordu. Kendilerini belli bir kar marjına endeksliyor. Ona göre fiyat veriyorlar. Yani düşük fiyattan aldıkları ürün, tüketiciye de yansımıyor.”

Üretim, tahminden fazla artış kaydetti

Muzun kilo fiyatı marketlerde 10-12 lira arasında değişiyor. Yerli üretici bölgeler Anamur ve Alanya’da yeşil olarak 5.5 ile 6.20 lira arasında fiyatlara satılıyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, 2017’de 369 bin ton muz üretilirken, 2020’de bu miktar neredeyse ikiye katlanarak 728 bin ton oldu. TÜİK’in 2020 tahmini 680 bin ton iken, ortaya çıkan üretim, tahminlerin üzerinde gerçekleşmiş oldu.

‘Piyasayı yönlendiremez’

Anamur Bozyazı Ziraat Odası Başkanı Ahmet Şeref Gümüş, muzla ilgilenen 150-200’ün üzerinde işletme olduğunu belirtirken, “Üretici istediği işletmeyle alım satım yapabilir durumda. Bu kadar şirketin olduğu yerde bir araya gelerek rekabeti etkileyecek harekette bulunulabileceğini düşünmüyoruz” dedi.

Soruşturma açılan teşebbüsler

Ahmet Gilik Gilikler Yaş Meyve ve Sebze, Ahmet Koçluk Kuzu Komisyon, Aydul Tarım, Ayyıldız Gıda, Deniz Turizm, Doğan Tarım, Fehmi Çiçek, Halil Ulutaş-Akışlar Yaş Sebze-Meyve, Karaoğlu Hırdavat Tarım, Osman Özdeniz Özdeniz Tarım, Osman Yılmaztürk-Yılmaztürkler Sarartma, SedatGüğül-Güğül Komisyon, Seracettin Akı Bizim Yaş Meyve-Sebze, Süleyman Özdeniz Özdenizler Komisyon, Süleyman Tok Sebze ve Meyve, Şahin Yağlı Tohumlar Tarım, Tamer Doğan Doğan Kardeşler Yaş Sebze ve Meyve. Teşebbüsler yanında Bozyazı Komisyoncular Derneği hakkında da soruşturma açıldı.

Duygu Erdoğan/Milliyet