Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği (TGSD) Yönetim Kurulu Müşterek Başkanı Ramazan Kaya, piyasada tahsilat sorunları yaşandığını, ödeme vadelerinin 3-4 aydan 6-8 aya kadar çıktığını ifade etti.

Kaya, üretim maliyetlerinin çok arttığına işaret ederek “Artık bıçak kemiğe dayanınca mecburen maliyetleri fiyatlara yansıtmanız gerekiyor. Kış sezonunda fiyatların en az yüzde 10-15 artacağını düşünebiliriz” dedi.   Abdullah Kiğılı: İç piyasa kötü durumda, dolar/TL tahmini gerçekçi değil

Bu yıl hazırgiyim ihracatının 18 milyar dolara çıkabileceğini ancak iç piyasada yüzde 30-40’lara varan daralmalar yaşanabileceğini anlatan Ramazan Kaya ile pandeminin hazırgiyim sektörüne etkilerini konuştuk.

- Sıkıntı yaşamayan sektör yok. Sizde işler nasıl gidiyor?

15 aydır pandemiyle geçiyor. Kapanmalarla özellikle yerel markalar, mağazalar sıkıntı yaşadı. 2021’e geçtiğimizde biraz normalleşmiş gibi gözükse de özellikle martta iç piyasada yine daralma başladı. Arz talep dengesi bozuldu. Online platformların iş hacmi iki üç kat arttı. Ama teknolojik altyapımız olmadığı için burada bazı sıkıntılar oluştu. İhracat ayağında çok sıkıntı olduğunu düşünmüyorum. İç piyasada ise kapanmalardan, dur kalklardan dolayı sıkıntılar var. Ödeme vadeleri uzadı, tahsilat sorunları yaşanıyor.

- Vadeler ne kadar uzadı?

İç piyasada vadeler zaten uzundu. 3-4 aydan önce ödeme yoktu. Şimdi ortalama 6-8 aya çıkan ödemelerle karşı karşıya kaldı firmalar. Verilen siparişler kapanmadan dolayı durma eğilimine girdi. Faizlerin artmasıyla anormal bir enflasyon oldu. Özellikle bu yıl firmalar finansmana erişim konusunda sıkıntı yaşıyor. İhracat tarafında da 60-90 gün olan vadeler 120-150 güne çıktı. Tedarik zincirinde sıkıntılar oldu. Emtia fiyatları çok yükseldi. Fiyat tutturmakta ciddi sıkıntılar yaşadık. Pandemiden önce Çin’den Vietnam’dan 3 bin 500 dolara gelen konteynır 10 bin dolara kadar çıktı. Bunların hepsi işimizi olumsuz etkiledi. İş performansından yüzde 15-20 eksiler yaşandı. Fiyat tutturmakta sıkıntı yaşıyoruz. Bu dönemde çok kâra, zarara bakmadan işin sürdürülebilirliği açısından herkes bir miktar sineye çekmeye çalıştı.

- Daha ne kadar sineye çekersiniz? 

Sermayeniz yettiği müddetçe. Şu an en azından bir işimiz var. Kısa ve orta vadede özellikle ihracat tarafında hazırgiyim açısından çok büyük sıkıntı olacağını düşünmüyorum. Krizi fırsata çevirmek için nitelikli insan sorununu halletmemiz gerekiyor.

- Yıl sonu için öngörünüz nedir?

2020’de hazırgiyim ihracatı 17.4 milyar dolardı. Bu yıl 18 milyar dolarla yılı kapatırız. İç piyasa 10-12 milyar dolar civarında. Burada yüzde 30-40’lara varan daralmaları görebiliriz.

BU YIL YATIRIM OLMAYACAK

- Sektörün borç yükü ne kadar?

Firmaların borcu had safhada. Özellikle iç piyasada markaların mağaza açmasından dolayı borç yükü artmıştı. 2020’de 2.5 milyar TL teşvik yatırımı olmuş. 2021’de bu rakam duracak. Bu yıl hazırgiyim ve konfeksiyonda üretimsel anlamda bir yatırımı öngörmüyoruz.

- İşten çıkarma yasakları ve kısa çalışma ödeneği sürüyor. Bunlar bittiğinde sektörde işsizlik artar mı?

Tabii ki mutlaka. Temmuzdan sonra yerel iş yapan firmaların işçi çıkarmasını bekliyorum.

- Hammadde fiyatları çok arttı diye şikâyetler vardı. Sıkıntı sürüyor mu?

3 dolar olan ortalama iplik fiyatı 4.70 dolara çıktı. 2020-2021 arasında ortalama maliyet artışı yüzde 30-35. Üretici işler yürüsün diye zararı dahi göze aldı. Aslında bu yüzde 30-35 net olarak fiyatlara yansıtmamız gereken miktar.

- Bu zararı daha ne kadar göze alabilirsiniz?

Bu durum sürdürülebilir değil. Mağazaların açılması, arz talep dengesinin oluşması lazım. Bu sağlanmadığı zaman tahsilat problemleri olacak. Alınan kredilerin geri dönüşünde sıkıntılar olacak. Bunun için iç piyasada orta ve uzun vadeli TL ve düşük faizli kredi verilmeli. İhracatta da yine orta ve uzun vadeli döviz kredisi gerekiyor. Bu sorunlar çözülmezse firmalar orta ve uzun vadeye kendilerini götüremeyecek. Kısa çalışma ödeneği en az eylül ayı sonuna kadar uzatılmalı.

- Finansmana erişim konusunda adım atılmazsa nasıl bir sonuçla karşılaşacak sektör?

Avrupa’da H&M ve Inditex’in ciddi mağaza kapatmaları var. Türkiye’deki global markaların da bazıları mağaza kapatıyor. Herkes gemisini bir şekilde yürütmeye çalışıyor. Artık bunu yüzdürebilmek için desteğe ihtiyaç var. Verilmediği zaman kaos durumlara, işsizlik, enflasyon, teröre kadar gidiyor.

- Yasak ve kısıtlamalar nedeniyle mağazalar uzun süre kapalıydı. Mağaza kapanmaları artar mı?

Bu çok sürdürülebilir bir durum değil. Eğer haziran başı gibi açılmalar başlamazsa, arz talep dengesi bir yere gelmezse, mağaza kapanmaları tahsilat problemleri had safhada yaşanmaya devam edecek.

YÜZDE 10-15 ZAM

- Maliyet artışları ürünlere yüzde kaç zam olarak yansıyacak?

Artık bıçak kemiğe dayanınca mecburen yansıtmanız gerekiyor. Hem üretici fiyat endeksi artıyor hem döviz kuru artıyor. Şu anda yerel markaların depolarında ciddi stoklar var. Bu ürünlere yansıtmayabilirler ama kış sezonunda fiyatların en az yüzde 10-15 artacağını düşünebiliriz.

- İhracatta kilogram birim fiyatları ne durumda?

Maalesef, ortalama birim fiyatımız düşüyor. Hazırgiyimde ortalama kilogram birim fiyatımız 16 dolarlardan 13.5 dolarlara düştü.

DÖVİZ KURDA SIKINTI

- Döviz kurunun geldiği seviyeyi nasıl görüyorsunuz? Bu, ihracatçı için ideal bir nokta mı?

İhracatın yüzde 65-70’ini Avrupa’ya yapıyoruz. Avro’da 10 liranın üzerindeki seviye doğrudur. Burada sıkıntı yaşanan dalgalanmalar ve dengesizlikler. 4 ay önce Avro 8.50’ler civarındaydı, şimdi 10 lira. Açıkçası neye göre fiyat yapacağımızı şaşırdık. 

Şehriban Kıraç/Cumhuriyet