Döviz talebini azaltmak ve kurdaki yükselişi kontrol altına alabilmek için devreye sokular kur korumalı TL mevduat ürününün ardından toplam mevduat içinde TL mevduatın payı dibi gördüğü 17 Aralık 2021 haftasından 25 Mart 2022 haftasına kadar 8.73 puan arttı. TL mevduatın payı yüzde 32,93 seviyesinden 41,66’ya yükselirken, yabancı para mevduatın payı da 17 Aralık haftasındaki yüzde 67,06 seviyesinden yüzde 58,33’e indi.

Dünya'dan Şebnem Turhan'ın haberine göre geçen yıl kasım ve aralık aylarında döviz kurlarında görülen hızlı yükseliş ve aralık sonunda kurun 18 lirayı aşmasının ardından devreye alınan kur korumalı TL mevduat hesabı ile Rusya-Ukrayna savaşına kadar kurlarda bir stabilizasyon yaşanması sağlanmıştı.

Uzun bir süre dolar/TL 13.50-13.65 lira bandında hareket etmiş her ne kadar resmi açıklama yapılmasa da Merkez Bankası ve kamudan da döviz satışlarıyla kurun bu seviyelerde kalmasının sağlandığı analistlerin raporlarında yer almıştı.

Savaşın başlaması ve Amerikan Merkez Bankası Fed’in beklenen faiz artışı hamlesinin gelmesiyle beraber ise dolar/TL 14.85 lirayı aşmış yine 15 liranın aşılmaması için Merkez Bankası ve kamunun döviz sattığını analistler hesaplamıştı. Rusya-Ukrayna görüşmelerinin İstanbul’da yapılması ve diyalog yönündeki açıklamalarla dolar/TL 14.70 liranın altında haftayı tamamladı.

Merkez Bankası verilerine göre bankalararası piyasa dahil toplam mevduat 25 Mart itibariyle 6 trilyon 223 milyar 536.5 milyon liraya yükseldi. Toplam mevduatın 2 trilyon 593 milyar 68 milyon lirası Türk Lirası mevduattan, 3 trilyon 630 milyar 468.3 milyon lirası da yabancı para mevduatın TL karşılığından oluştu.

TL mevduat 17 Aralık 2021'de 1 trilyon 953 milyar 75 milyon lira ile son dönemin en düşük seviyesine inerken TL mevduatın toplam mevduat içindeki payı da yüzde 32,93'e indi.TL mevduatın payı KKM öncesinde tarihi en düşük seviyesini gördü. Yabancı para mevduatın TL karşılığı da kurdaki hızlı yükselişin de etkisiyle 4 trilyon 22 milyar 882 milyon lira ile rekor kırdı. Yabancı para mevduatın toplam mevduat içindeki payı da yüzde 67,06'ya çıktı.

YP mevduat yeniden yükselişte

KKM’nin devreye girmesi ve kurlarda bir stabilizasyon sağlanmasıyla TL mevduatın payı her hafta artış eğilimine girdi. Şirketlerin de son çeyrek kur farkı gelirlerinin döviz mevduatından KKM'ye dönmesiyle kurumlar vergisi muafiyeti sağlanması da artışın ivmelenmesini sağladı ve 2.6 trilyon liraya doğru yükseldi. Yabancı para mevduatları da tersi bir hareketle 4 trilyon liradan hem de TL'nin değer kazanmasının da etkisiyle 3.3 trilyon liraya kadar inse de mart başından itibaren yeniden yönünü yukarıya çevirdi.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu haftalık verilerine göre de 25 Mart itibariyle kur korumalı TL mevduatının büyüklüğünü 610 milyar 427 milyon liraya yükseldi. Her ne kadar yükseliş devam etse de haftalık artışlar tek hanelere geldi. Oysa şirketlerin vergi avantajının süresinin biteceği 25 Şubat ve önceki haftada yüzde 30’un üzerinde haftalık KKM artışı yaşanmıştı.

Öte yandan son üç haftadır Merkez Bankası para ve banka istatistiklerine göre döviz mevduatı yeniden artış trendine girdi. Özellikle şirketlerin üç haftadır yaptıkları yüklü alımlarla döviz mevduatında artış süyüro. Verilere göre şirketlerin döviz mevduatı 25 Mart haftasında parite etkisinden arındırılmış olarak 1 milyar 548 milyon dolar arttı.

TL ve döviz mevduat faizinde artış

Merkez Bankası verilerine göre bankaların TL mevduat için uyguladıkları faiz oranı 25 Mart haftasında bir önceki haftaya göre 19 baz puan artışla yüzde 15,60’ye çıktı. Ancak bankacılık kaynaklarından edinilen bilgiye göre KKM’de yeni anlaşmalarda bankalar yüzde 17 faiz oranı uyguluyor.

Bankalarda dolar mevduat faizi 8 baz puan artışla yüzde 0,94 ve Euro mevduat faizi 9 baz puan artışla yüzde 0,42’e çıktı. TL bazlı ticari kredilerin faiz oranı ise aynı haftada bir önceki haftaya göre 21 baz puan artışla yüzde 20,90’a çıktı. Ticari kredi faizi son iki haftadır yükselişte. TL bazlı konut kredi faizleri 14 baz puan azalışla yüzde 18,13’e inerken; taşıt kredi faizleri 121 baz puan azalışla yüzde 25,06’ya ve ihtiyaç kredi faizleri 66 baz puan azalışla yüzde 28,54’e geriledi. Dolar bazlı ticari kredilerin faiz oranı aynı haftada 17 baz puan artışla yüzde 4,26, Euro bazlı ticari kredilerin faiz oranı 107 baz puan artışla yüzde 4,69 oldu.

S&P'de dolarlaşmaya dikkat çekti

Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu S&P’nin Türkiye not değerlendirmesinde de Türkiye ekonomisindeki dolarlaşmaya dikkat çekilerek yabancı para yerleşik mevduatının 2017 sonunda yüzde 39 iken, 2021 sonunda yüzde 55'e ulaştığı kaydedildi. Açıklamada kıymetli madenler de dahil edilirse bu oranın yaklaşık yüzde 60'a çıktığı dile getirilerek “Bu arada, devlet borcunun para birimi kompozisyonu da yabancı para lehine değişiyor ve yabancı para borcu 2017 sonunda yüzde 40'ın altındayken 2021 sonunda yüzde 66'ya yükseldi” denildi.