Girişimcilerin, teşvik belgesi kapsamında yaptıkları yatırımlarda, gümrük vergisinden muaf olarak ithal ettikleri makine ve teçhizat tutarları, toplam sabit yatırım tutarının yarısını aştı.

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı verilerinden yapılan derlemelere göre, geçen yıl ocak ayından bu yana toplam 241 milyar 881 milyon liralık sabit yatırım öngören projeler için teşvik belgesi düzenlendi.

Bu teşvik belgeleri kapsamında 14 milyar 826 milyon dolarlık ithal makine ve teçhizat kullanılması öngörülüyor. İthal makine ve teçhizatın bugünkü tutarı 119 milyar 794 milyon liraya karşılık geliyor. Bu veri ise toplam teşvikli yatırımın yüzde 49,53’ü düzeyinde.

Cömert teşvikler veriliyor

Türkiye ekonomisinde yaşanan büyümenin istihdam oluşturabilmesi amacıyla katma değerli üretime yönelik özel teşvikler sağlanıyor. Bu kapsamda yatırım teşvik mevzuatında da belirli dönemlerde yapılan değişiklikle, ithal ürünlerin Türkiye’de üretilmesi başta olmak üzere, yatırımcılara vergi ve prim istisnaları, faiz, yatırım yeri gibi konularda cömert teşvikler veriliyor.

İthal makine tercih ediliyor

Her ne kadar yatırımlara yönelik verilen bu teşvikler, teşvik belgeli yatırımları adet ve tutar bazında ciddi oranda artırsa da yerli yatırımcıların, Türkiye’de üretilen makineleri kullanma yerine ithal makineleri tercih etmeleri dikkat çekiyor.

Pandeminin tüm olumsuzluklarına rağmen 2020 yılında ihracatını 17 milyar doların üzerinde tutmayı başaran Türk makine üreticilerinin özverili üretimine rağmen, geçen yıl sadece 11 aylık dönemde ithal makine tutarı 25 milyar doları aştı.

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı verilerine göre, Türkiye’de Yatırımlarda Devlet Yardımı Hakkında Karar kapsamında gerçekleştirilen yatırımlardaki artış kadar, bunların kullandığı ithal makine ve teçhizatta da artış yaşanıyor. 2020 yılı Ocak ayından bu yana teşvik belgeli yatırım kapsamında toplam 241 milyar 881 milyon liralık sabit yatırım öngörüldü. Girişimciler bu yatırımlar kapsamında, gümrük vergisi istisnasından yararlanarak 14 milyar 826 milyon dolarlık makine ve teçhizat ithalatı yapacaklar. İthal makine ve teçhizatın bugünkü kurlarla (8.08) tutarı 119 milyar 794 milyon lirayı buluyor. Başka bir ifade ile toplam sabit yatırımın yüzde 49,53’ü kadar makine teçhizat ithalatı yapılacak.

İthal makine ve teçhizatın, sabit yatırım içindeki payı 2021 yılının ilk iki ayında ise yüzde 50’nin üzerine çıktı. Bu kapsamda şubat sonu itibarıyla toplam 29 milyar 929 milyon liralık sabit yatırım öngörüldü. Bu yatırımlar için 1 milyar 879 milyon dolarlık makine ithalatı yapılacak. İthal makinenin TL cinsinden karşılığı 15 milyar 190 milyon lira ve sabit yatırıma oranı ise yüzde 50.75 seviyesinde.

Teşvik belgelerinin ithalatı kolaylaştırıcı etkisini gözden kaçırmamak gerekir

Makine İhracatçıları Birliği (MAİB) Başkanı Kutlu Karavelioğlu, makine ihracatının baz etkisinin olmadığı yılın ilk çeyreğinde yüksek artış sağlayarak fevkalade bir performans gösterdiğini söyledi. İhracattaki bu başarıya karşılık ithalatın daha hızlı arttığının altını çizen Karavelioğlu, “Bu konuda yatırımlarda yaşanan artışın etkisi olmakla birlikte, teşvik belgelerinin ithalatı kolaylaştırıcı etkisi de gözden kaçırılmamalı” dedi. Bu belgelerin, yerli malları koruyucu tedbirleri bertaraf ettiğini vurgulayan Karavelioğlu, “Teşvik sistemimize yerli makineleri özendirici açılımlar eklenmesi gerekiyor. Bu doğrultuda zaten var olan hazırlıkların hızla hayata geçirilmesi lazım. Sektörümüzün 10 milyar dolarlık üretim kapasitesi atıl halde duruyor. Kapasite kullanım oranımız yüzde 70 civarına ancak erişti” diye konuştu. Ölçeklerin büyütülebilmesi halinde ihracatın çok daha hızlı artacağının altını çizen Karavelioğlu, “Türkiye, ikinci büyük ihracat kalemini üreten makine sektörüne ne kadar kaynak ayırırsa, o ölçüde katma değer yaratır” ifadelerini kullandı.

“Komponent vergili, bununla üretilen makine ise vergisiz geliyor”

Türkiye Makine Federasyonu (MAKFED) Genel Sekreteri Zühtü Bakır, yerli makine imalatçılarının üretimde kullandıkları bazı komponentlerin ithalatında yüksek oranlı vergi alınırken, aynı parçalarla yabancıların ürettiği makinelerin ise teşvik belgesi kapsamında vergisiz ithal edildiğini söyledi.Sabit yatırımların yarısının makine teçhizattan oluştuğunu dile getiren Bakır, “Şüphesiz her alanda makine imal ediyoruz diyemiyoruz. Ancak yatırım teşvikine konu olan ürünlerin büyük bölümü ülkemizde üretilebiliyor. Ancak bizim makine üretirken ihtiyacımız olan bazı teknik komponentlerin ithalatında ilave vergiler uygulanıyor. Üretimde yerlilik oranı yüzde 70’e dayanmış durumda. Biz komponentler için yüksek vergi ödüyoruz. Ama aynı komponentlerle yabancıların ürettiği makineler, vergisiz olarak geliyor. Bu da ithal edilen makine ile imal edilen makine arasında haksız rekabete yol açıyor” diye konuştu.

Hüseyin Gökçe/Dünya