Ana kalemler bazında 2021 yılının tamamında en düşük büyüme ithalat ve yatırımlar tarafında kaydedildi. 2021 yılının tamamında görülen büyüme performansı son 10 yılın en yüksek büyüme performansı oldu.

TÜİK'in açıkladığı verilere göre 2021'in son çeyreğinde ise büyüme yüzde 9,1 olarak gerçekleşti. Son çeyrekte bir önceki çeyreğe göre büyüme yüzde 1,5 oldu.

2021 üçüncü çeyreğine ilişkin yıllık büyüme ise yüzde 7,4'ten yüzde 7,5'e revize edildi.

2021 yılında kişi başına GSYH cari fiyatlarla 85 bin 672 TL, ABD doları cinsinden 9 bin 539 olarak hesaplandı. 2020'de dolar cinsinden kişi başı gelir 8 bin 599 dolar olarak kaydedilmişti.

2021'de en yüksek büyüme ihracatta

Ana kalemler bazında bakıldığında 2021 yılı tamamında en hızlı büyümeyi ihracat kaydetti.

Verilere göre 2021 yılında bir önceki yıl zincirlenmiş hacim endeksine göre mal ve hizmet ihracatı yüzde 24,9, ithalatı ise yüzde 2 arttı.

Büyüme performansında ihracatı iç tüketim takip etti. Yerleşik hanehalklarının nihai tüketim harcamaları, 2021 yılında bir önceki yıl zincirlenmiş hacim endeksine göre yüzde 15,1 arttı. Hanehalkı tüketim harcamalarının GSYH içindeki payı yüzde 55,1 oldu.

Yılın tamamında kamu harcamalarında yıllık büyüme yüzde 2,1; yatırımlarda ise yüzde 6,4 oldu.

Bu rakamların yıllık büyümeye katkısına bakıldığında en yüksek pozitif katkının iç tüketimden geldiği izlendi.

Buna göre iç tüketimin 2021 yılında kaydedilen yüzde 11'lik büyümeye 9 puanlık katkısı oldu. İç tüketimi 4,9 puanla net ihracat, 1,7 puanla yatırımlar ve 0,3 puanla kamu harcamaları izledi. Stoklar ise büyümeyi 4,8 puan aşağı çekti.

2021 son çeyrekte en hızlı büyüme içi tüketim tarafında

Son çeyreğe bakıldığında en hızlı büyümenin ise iç tüketim tarafında gerçekleştiği görüldü. Yerleşik hanehalklarının nihai tüketim harcamaları 2021 yılının dördüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak yüzde 21,4 arttı.

İç tüketimi son çeyrekte ihracat takip etti. Mal ve hizmet ihracatı, 2021 yılının dördüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak yüzde 20,7, ithalatı ise yüzde 2,6 arttı.

Aynı çeyrekte devletin nihai tüketim harcamaları yüzde 1,9; gayrisafi sabit sermaye oluşumu ise yüzde 0,8 daraldı.

Bu rakamların ardından son çeyrekte en yüksek katkı 12,5 puanla iç tüketimden geldi. İç tüketimi 4,8 puanlık katkıyla ihracat izledi. Son çeyrekte stoklar büyümeyi 7 puan, ithalat 0,6 puan, kamu harcamaları 0,3 puan ve yatırımlar da 0,2 puan aşağı çekti.

Hizmetler sektörünün son çeyrek performansı öne çıktı

Sektörel bazda bakıldığında yılın son çeyreğinde hizmetler sektörünün sanayiyi aşan performansı dikkat çekti.

Verilere göre hizmetler sektörü yılın son çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 16,7 büyüdü. Aynı dönemde sanayide büyüme yüzde 10,7 olarak kaydedildi.

Tarım sektöründe büyüme yüzde 3,3 seviyesinde kalırken, inşaat sektörü ise aynı dönemde yüzde 3,9 daraldı.

Yılın tamamına bakıldığında ise 2021 yılında bir önceki yıla göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak; hizmet faaliyetleri toplam katma değeri yüzde 21,1, diğer hizmetler yüzde 20,3, bilgi ve iletişim faaliyetleri yüzde 20,2, mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri yüzde 17,3, sanayi yüzde 16,6, kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri yüzde 7,0 ve gayrimenkul faaliyetleri yüzde 3,5 arttı.

Finans ve sigorta faaliyetleri yüzde 9,0, tarım sektörü yüzde 2,2 ve inşaat sektörü ise yüzde 0,9 azaldı.

Ekonomistler ihracat ve iç tüketimin katkısına dikkat çekti

Ekonomistler büyümenin büyük oranda baz etkisi ile yaşandığını, büyümenin ağırlıklı olarak ihracattan kaynaklandığına dikkat çekti.

Bloomberg HT yayınına katılan BETAM Başkanı Prof. Seyfettin Gürsel 2021 büyüme performansını şöyle değerlendirdi: 2021 büyümesinin yarısı baz etkisinden geliyor. Diğer yarısı da çok önemli, TL'de muazzam bir değer kaybı var bunun nedenleri ayrı bir tartışma. Ancak net ihracat büyümeye ciddi katkı yaptı.

Önemli olan bu tablonun 2022'de devam edip etmeyeceği. Ne yazık ki bu bu tablonun kesinlikle tekrarı olmayacak. Bu yıl ilk çeyrekte yine baz etkisi görülebilir. İlk çeyrek yüksek gelecek ama odaklanılması gereken büyüme rakmaları çeyrekten çeyreğe olmalı. Cari fiyatlarla, yüksek enflasyonla gelen yüksek bir büyüme söz konusu.

Ankara Hacı Bayram Üniversitesi İktisat Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Tolga Dağlaroğlu ise tüketimin büyümeye olan katkısına dikkat çekti.

Dr. Dağlaroğlu, "İç talepte, sanayi tarafında işler olumlu gidiyor. Tek sıkıntı girdi maliyetlerinin yukarı gidiyor olması. Son iki dönem önemli sabit sermaye yatırımlarında azalış söz konusu. Tüketime dayalı bir büyüme görülüyor. Bir de ihracat... Özellikle pandemi sonrasında ihracat artışı önemli." ifadelerini kullandı.