Türkiye’de, 2008’den bu yana AKP hükümetleri tarafından yurttaşların özellikle yurtdışındaki varlıklarını kayıt altına almayı ve gelir elde etmeyi hedefleyen, temelde vergi affı olan 6 “varlık barışı” uygulamaya sokuldu. 7186 sayılı Kanun’la yürürlükte olan sonuncusuyla ilgili süre yılsonu dolacak. Hukuki ve etik açıdan eleştiri konusu olan bu düzenlemelerin, ayrıca sonuçlarıyla ilgili bilgiler sağlıklı şekilde ortaya çıkmıyor. 

EY Türkiye Vergi Ortağı Abdulkadir Kahraman, öncelikle şu vurguyu yaptı: 
“Varlık barışları başlı başına sorun. İki ucu keskin bıçak. Ayrıca ne kadar bildirim yapıldığı ve vergi geliri elde edildiği konusunda bilgi yok. Şu kadar varlık kayda alındı demek bile zor. Hatta hükümetler bile her barış sonrası, ‘bu son barış, bir daha yapmayacağız’ açıklaması yapıyor. Başarılı bir varlık barışından söz edilemez. Neden? Çünkü vergi afları, ‘adaletsiz ve eşitliğe aykırı’. Bu aykırılık kolay onarılamaz.”

Pragmatik yaklaşım 

Anayasaya uygunluğu bile tartışmalı vergi aflarının mali hukukta eleştiri konusu olduğunu hatırlatan Kahraman, “Çünkü vergi afları suçluyu ödüllendiriyor, ödevini yerine getireni cezalandırıyor. Vergisini beyan edip bir nedenle ödeme vadesini geçirip sonra faizi ile ödeyen mükellefi bile ‘uyumsuz’ sayan vergi düzenlemeleri ortamında, aflar vergi adaletini öldürüyor” dedi. Buna karşın hükümetlerin bu tür aflara pragmatik baktığını, özellikle yurtdışı varlıklarla ilgili vergi aflarının gelişmiş ve gelişen ekonomilerde görüldüğünü söyledi. Ayrıca özellikle 2000’li yıllardan sonra vergi cennetlerine karşı yürütülen mücadele de süreci etkiledi. Ülkeler, vergi afları ile hem ek gelir hem mükellefe 2017 itibarıyla başlayan ‘otomatik bilgi değişimi öncesi’ beyaz sayfa açma fırsatı verdiler. 

Varlık barışının bir başka nedeni olarak “OECD Ortak Raporlama Standardı”na uyumu gösteren Kahraman, bununla “otomatik bilgi değişimi”nin yürürlüğe girdiğini belirtti. 

Yatırım zorlaşıyor 

“Bu düzenlemelerle ‘banka gizliliği’ dönemi sona erdi. OECD ve AB ‘vergide şeffaflık’ düzenlemesi olan bu standartlara uymayan ülkeleri ‘gri veya kara listelere’ alıyor. Bu ülkelere yatırım yapmak zorlaşıyor.” Kahraman’a göre Türkiye, bu aflarla ‘otomatik bilgi değişimi’ne tabi kişiler için ‘köprüden önce son çıkış’ imkânı sunuyor.

Kahraman ayrıca, varlık barışında yer alan yüzde 1’lik vergi için de şu yorumu yaptı: “Başta Hazine’nin bütçe açığı nedeniyle gelir ihtiyacı. Diğeri bir OECD ve G20 ülkesi olarak Türkiye’nin vergisiz bir varlık barışı veya affını hem iç hem dış basına anlatmadaki zorluklar.”

SONUÇLARI BELİRSİZ

2008 yılındaN bu yana, sadece aynı yıl uygulamaya giren ve 5811 sayılı Kanun’la düzenlenen varlık barışının sonuçları Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından internet sitesinde açıklandı. Bu düzenlemeyle 48.3 milyar liralık matrah elde edilirken, ödenmesi gereken vergi ise 1.6 milyar lira olarak hesaplandı.

2013’teki barışın sonuçlarıyla ilgili ise dönemin Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, 69.8 milyar liralık varlık beyan edildiğini, buna 1.4 milyar lira vergi tahakkuk ettirildiğini açıklamıştı. Yaklaşık 1.5 yıl önceki 7143 sayılı Kanun’la da 17 milyar liralık beyan geldiği TBMM’deki bütçe görüşmelerinde söylenmişti.

'YURTİÇİ' KAYIT DIŞININ TESCİLİ 

Uygulamadaki dahil, bazı varlık barışları yurtiçi varlıkları da kapsadı. Bunun kayıt dışılığın tescili anlamına geldiğini ifaden eden Kahraman, “Diğer anlamı ise ekonomik kriz nedeniyle borca batık hale gelen veya zor durumda olan işletmelere özkaynak sağlamadır” dedi. 

Kahraman’ın verdiği bilgiye göre düzenleme ile yurtiçinde olan fakat işletmenin yasal defterlerinde görünmeyen, patronun cebinde veya kasasındaki para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları ile taşınmazlar 31 Aralık’a kadar vergi dairesine bildirilecek.

Bu varlıklar vergi matrahının belirlenmesinde dikkate alınmadan defterlere işlenecek. Böylece, yurtiçinde olan ancak daha önce üzerinden vergi ödenmemiş varlıklar işletmelere vergisiz konup ileride vergisiz çekilebilecek. Buna göre örneğin bireyler yüzde1 vergi ödemesiyle ortalama yüzde 30-35 vergi tasarrufu yapabilecek.

Serhat Aligil/Cumhuriyet