Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürü Dr. Mehmet Yurdal Şahin, Eylül ayı ve Ocak-Eylül dönemine ilişkin yatırım teşvik belgelerini DÜNYA’dan Hüseyin Gökçe'ye değerlendirdi. Şahin’in verdiği bilgilere göre, Eylül ayında, sabit yatırım tutarı, teşvik belgesi sayısı ve istihdam geçen yılın aynı ayına göre azaldı.

Ocak-Eylül döneminde ise yatırım sayısındaki artışa karşılık, sabit yatırım tutarı yine geriledi. İmalat sanayinde ise en çok yatırım tekstil sektörüne yapılırken, istihdam ise giyim sektöründen sağlandı. Şahin’in yaptığı analiz şöyle:

Eylül ayında, 852 adet Yatırım Teşvik Belgesi düzenlenmiştir. Düzenlenen belgelerin öngörülen sabit yatırım tutarı yaklaşık 16,9 milyar TL, öngörülen istihdamı ise 28 bin 146 kişidir.

Eylül ayında düzenlenen Yatırım Teşvik Belgelerinin 824 adedi yerli firmalar, 28 adedi yabancı sermayeli firmalar tarafından alınmıştır. Yerli firmalara düzenlenen yatırım teşvik belgelerinde öngörülen toplam sabit yatırım tutarı 16 milyar TL olup, toplam içindeki payı yüzde 95’dir.

Yabancı sermayeli firmalarca alınmış olan yatırım teşvik belgelerinde öngörülen toplam sabit yatırım tutarı 912 milyon TL olup, toplam içindeki payı %5’dir.

2021 yılı Eylül ayında düzenlenen Yatırım Teşvik Belgeleri, 2020 yılı Eylül ayına göre; belge adedi açısından %23 oranında, Öngörülen toplam sabit yatırım tutarı açısından %34 oranında ve Öngörülen istihdam açısından %1 oranında düşüş gösterdi.

Öngörülen istihdam 229 bin kişi

2021 Ocak-Eylül döneminde öngörülen sabit yatırım tutarı toplam 161,8 milyar TL olan 8.564 adet Yatırım Teşvik Belgesi düzenlenmiştir. Düzenlenen bu belgelerde toplam 229.095 kişilik istihdam öngörülmüştür.

2021 Ocak-Eylül döneminde düzenlenen yatırım teşvik belgeleri, 2020 yılı Ocak-Eylül dönemine göre belge adedinde %17 artış, sabit yatırım tutarında %13 oranında düşüş ve öngörülen istihdamda %8 oranında artış göstermiştir.

Eylül’deki 852 belgenin 486’sı yeni yatırım

Eylül ayında düzenlenen 852 adet belgenin, 486 adedi komple yeni yatırım niteliğinde olup, toplam sabit yatırım tutarının %51’ini (8,6 Milyar TL) oluşturmaktadır.

280 adedi tevsi yatırımı niteliğinde olup, toplam sabit yatırım tutarının %41’ini (7 Milyar TL) oluşturmaktadır.

Diğer mahiyetlerdeki yatırımlar için, toplam sabit yatırım tutarının %7’sini (1,3 Milyar TL) oluşturan 86 adet belge düzenlenmiştir.

Bölgesel destek sınıfında yer alan yatırım teşvik belgeleri, öngörülen toplam sabit yatırım tutarının %39’unu ve toplam istihdamın %54,7’sini oluşturmaktadır.

Bölgesel teşvik uygulaması kapsamında olup Organize Sanayi Bölgelerinde yapılması planlanan yatırımlara yönelik düzenlenen bölgesel-alt bölge destek sınıfında yer alan yatırım teşvik belgeleri, toplam belge adedinin %15’ini, toplam sabit yatırım tutarının %16’sını ve öngörülen toplam istihdamın da %20’sini oluşturmaktadır.

Bu dönemde, 3305 sayılı Kararla belirlenmiş olan öncelikli yatırım konularında 99 adet yatırım teşvik belgesi düzenlenmiş olup; bu yatırımların istihdama katkısının 3.037 kişi olması planlanmaktadır.

Bölgesel, Bölgesel-Alt Bölge ve Bölgesel Öncelikli yatırım olarak desteklenen yatırımlar, Eylül ayında düzenlenen belgelerin belge adedinde %68’ini, sabit yatırım tutarında %72’sini, istihdamda ise %85’ini oluşturmaktadır.

Yatırım teşvik belgelerinin bölgesel dağılımında 1. Bölge belge adedi ve sabit yatırım tutarı açısından ilk sırada yer almaktadır.

Özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu illerinde istihdam artışı sağlamak, teşvik sisteminin önemli hedefl erinden biridir. 6. Bölgenin öngörülen istihdam açısından %40 pay ile 1. sırada yer alması, bu bakımdan önemli bir göstergedir. Doğu ve Güneydoğu Anadolu illerinin yer aldığı 5. Bölge ve 6. Bölgede öngörülen istihdam toplamı 12.528 kişi olup, toplam öngörülen istihdamın %45’ini oluşturmaktadır.

Bölgesel Destek Sınıfı kapsamında 6. Bölgeye sağlanan teşvik unsurları, 6. Bölgede emek yoğun sektörlere yapılan yatırımlarda önemli bir artış sağlamaktadır. Bu kapsamda 6. Bölgede Giyim Eşyası İmalatı konusunda düzenlenen yatırım teşvik belgelerinde öngörülen istihdam, toplam 6. Bölge yatırım teşvik belgelerinde öngörülen istihdamın %87’sini oluşturmaktadır.

İmalat sektörünün payı yüzde 74

Belge adedi açısından imalat sektörü %74 (628 adet belge) pay ile birinci sırada yer almaktadır. İmalat sektörünü %13 (107 adet belge) ile hizmetler sektörü, %6 (54 adet belge) ile enerji sektörü, %5,5 (47 adet belge) ile tarım sektörü, ve %2 (16 adet belge) ile de madencilik sektörü takip etmektedir.

İmalat sektörü öngörülen toplam sabit yatırım tutarı içinde %69 (11,7 milyar TL) ve öngörülen istihdam içinde de %84 (23.671 kişi) pay ile ilk sırada yer almaktadır.

2021 eylül ayında düzenlenen yatırım teşvik belgelerinin belge adedine göre sıralamasında ilk 5 il

Yatırım teşvik belgelerinin belge adedine göre sıralamasında İstanbul %14 (116 adet belge) pay ile ilk sırada yer almaktadır. İstanbul’u sırasıyla Bursa, İzmir, Ankara ve Gaziantep izlemektedir.

Eylül ayında 249 adet yatırım teşvik belgesinin tamamlama vizesi yapılmıştır. Tamamlama vizesi yapılan belgelerin toplam sabit yatırım tutarı 3,2 milyar TL ve gerçekleşen istihdamı 8.516 kişidir.

Eylül ayında 55 adet yatırım teşvik belgesi iptal edilmiştir. İptal edilen belgelerin öngörülen toplam sabit yatırım tutarı 786 milyon TL ve öngörülen istihdamı 2.611 kişidir.