Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın, yıllık ithalat tutarı 30 milyar doları bulan ürünlerin Türkiye’de üretilmesi amacıyla başlattığı Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı’nın kapsamı genişliyor. Belirlenen 8 sektörde desteklenecek ürünler arasında elektrikli oto, otonom-yarı otonom araçlar, cep telefonu, kimya, eczacılık, aşı, blok zincir teknolojileri gibi ürünler yer alıyor.

Projede, daha önce makine sektörü için çağrıya çıkılmıştı. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın, ithal edilen ürünlerin Türkiye’de üretim kabiliyetini artırmak amacıyla başlattığı ve yıllık 30 milyar doların Türkiye’de kalmasının hedeflendiği Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı’nın kapsamı genişliyor. Daha önce makine sektörü için çağırıya çıkılan programda; kimya, eczacılık, tıbbi ve dişçilikle ilgili araç gereç imalatı, bilgisayar-elektronik ve optik, elektrikli teçhizat, makine, ulaşım araçları ve diğer sektörler olmak üzere 8 ayrı liste yayınlandı.

Türkiye’nin katma değerli üretiminin artırılması amacıyla 11’nci Kalkınma Planında belirlenen orta-yüksek ve yüksek teknoloji seviyesindeki odak sektörlerde yerli üretimin artırılması için özel destekler verilmeye devam ediyor.

Bu amaçla ilk olarak 2019 yılında yayınlanan tebliğde makine sektörüne yönelik öncelikli ürünler belirlenmiş ve bunların üretimine yönelik çağrıya çıkılmıştı.

27 Şubat tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan tebliğ ile de; kimya, eczacılık, tıbbi ve dişçilikle ilgili araç gereç imalatı, bilgisayar-elektronik ve optik, elektrikli teçhizat, makine, ulaşım araçları ve diğer sektörler olmak üzere 8 ayrı liste yayınlandı. Program kapsamında desteklenecek ürünler arasında; elektrikli oto, otonom- yarı otonom araçlar, cep telefonu, aşı, blok zincir teknolojileri gibi ürünler yer alıyor.

Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi kapsamında çıkılacak çağrılar kapsamında onaylanan yatırımlardan 50 milyon lira ve üzerindekiler Proje Bazlı Devlet Desteklerinden yararlanacak. Yatırım tutarının iki katına kadar Kurumlar Vergisi indirimi veya 10 yıla kadar Kurumlar Vergisi istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, 10 yıla kadar sigorta primi işveren hissesi desteği, 5 yılı geçmemek üzere aylık brüt asgari ücretin 20 katına kadar nitelikli personel desteği, 10 yıl gelir vergisi stopaj desteği, enerji tüketim harcamalarının yüzde 50’sine kadar 10 yıl süreyle enerji desteği, yatırım kredisi için 10 yıla kadar faiz veya kâr payı desteği, hibe desteği, yatırım tutarının yüzde 49’unu geçmemek üzere 10 yıl içinde halka arz veya yatırımcıya satış şartıyla sermaye katkısı sağlanacak. 49 yıl süreyle bedelsiz yatırım yeri tahsisi, 5 yıl istihdamı koruma şartıyla bedelsiz yatırım yeri tahsisi, kamu alım garantisi verilecek.

Sektör temsilcileri destekler için ne diyor?

"İhracatta sıçrama için yüksek teknolojinin payını artırmalıyız"

Elektrik ve Elektronik İhracatçıları Birliği (TET) Başkanı Dr. Güven Uçkan: Türkiye ihracatı mevcut yapısıyla artık büyük sıçramalar yapamaz. Bu sıçramayı sağlamak için ihracatımızın yapısının değişmesi gerekiyor. Mevcut ihracat yapımız içinde yüksek teknoloji ürünlerinin payı yüzde 3.5 civarındayken orta yüksek teknoloji ürünlerinin payı yüzde 36, düşük teknoloji ürünlerinin payı yüzde 60.5. İhracatta sıçrama bu yapının değişmesiyle sağlanabilir. Bu amacı gerçekleştirmek için orta-yüksek teknolojiyi desteklemek üzere yürürlüğe konan ticarileşme desteği 2021 yılında sona erecek. Bu desteğin uygulamasında ortayüksek teknolojinin aldığı büyük pay kaynak sorununa neden olmuş, firma limiti getirilmek zorunda kalındı. Yüksek teknoloji ürünlerinin ihracatımız içindeki payını artırmak için mevcut destek gözden geçirilerek, firma limitsiz tekrar yürürlüğe konulmalıdır. Yeterli kaynak ayrılabiliyorsa orta-yüksek teknoloji içinden de yüksek teknoloji bağlantılı, ithalatı azaltıcı özellikleri olan sınırlı seçilmiş ürün ihracatları bu kapsamda desteklenmelidir.

"Ülkemizin kalkınmasına büyük fayda sağlayacak"

İstanbul Kimyevi Maddeler ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (İKMİB) Başkanı Adil Pelister: Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi programında öncelik verilen kimya sektörümüzde yeni yatırımların artacağına inanıyoruz. Türkiye’nin en fazla ihracat gerçekleştiren ikinci sektörü olan kimya sektörü olarak, yüksek katma değerli ürünlerle kilogram başına düşen ihracat bedelini artırmayı ve cari açığı azaltmayı hedefliyoruz. Sektörümüzdeki yüksek teknolojili ürün yatırımlarının artması, ihracatımızın da artması demek. Dışa bağımlılığımızın azalması ve cari açığımızın azalması demek. Dolayısıyla sanayi yatırımına uygun olan öncelikli ürünlere yapılacak stratejik yatırımlarla birlikte kimya sektörümüzün ihracatı ve kilogram başına düşen ihracat bedeli daha da yükselecek. Böylece yüksek katma değerli kimyevi mamuller ile sektörümüzün dünya kimya ihracatından aldığı pay da artacaktır.

"Tüm sanayicilerin listeyi incelemesini tavsiye ederim"

Taşıt Araçları Tedarik Sanayicileri Derneği (TAYSAD) Başkanı Alper Kanca: Merakla beklediğimiz bir tebliğ idi. Türkiye’de yapılmayan birçok ürünün yerli imalatını destekleyen bu yeni nesil, mamul ve teknoloji odaklı teşviklerin sanayicilere güç ve cesaret vereceği aşikar. Sanayi Bakanlığı iyi bir çalışma yapmış. Tüm sanayicilerin listeyi incelemesini tavsiye ederim.

"Rekabetçiliğin korunması ve geliştirilmesi açısından memniyetle karşılıyoruz"

Otomotiv Sanayicileri Derneği (OSD) Başkanı Haydar Yenigün: Gelişen teknoloji ve değişen tüketici beklentileri ile birlikte sanayimizin ciddi bir yapısal değişim içinde olduğu hepimizin malumu. Elektrikli, bağlantılı ve otonom araçlar otomotiv ekosisteminin tamamını etkilerken, küresel rekabetçiliğin yeniden şekillendiği bir geçiş dönemini yaşıyoruz. Bu dönemde yeni teknolojilerin ülkemize kazandırılmasını desteklemek amacıyla yapılan bu girişimi sanayimizin rekabetçiliğinin korunması ve geliştirilmesi açısından memnuniyetle karşılamaktayız.

Optikte yerli yatırım fırsat bekliyor

İstanbul Optik Kooperatifi Yönetim Kurulu Başkanı İlker Ayaz: Yerli gözlük imalatı uzun yıllar Çin’in baskısı altında kaldığı için gelişemiyordu. Çinlinin yapabildiği şeyi imkan verilirse biz de yapabiliriz. Gözlük nihayetinde hammaddesi, üretim süreci belli bir ürün. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın yurtdışından gelen ürünleri vergi ile engellemek yerine yerli üreticiyi desteklemek için vergi, makine, istihdam teşviki sağlaması sektörümüz açısından daha faydalı olacaktır. Çin ile yarışabilmek için bu teşviklere ihtiyacımız vardı. Pandemi ile birlikte Çin’den ithalat sıkıntıya girmişti. Yerli üreticinin bu süreçte bir atakta bulunduğunu söyleyebiliriz. Zaten çok iyi projeler var. Özellikle Ege Bölgesi’nde optik sanayi adına önemli atılımlar söz konusu. Bu teşviklerle yeni projeler veya bekletilen yatırımlar da start alacaktır. Burada önemli olan desteğin samimi yapılması. Tutarlı bir teşvik politikası olduğuna inanılırsa yatırımcı zaten ertelediği planlarını devreye alacaktır. Optik sektörünün Ar-Ge projeleri önümüzdeki dönemde daha çok konuşulacak.

"Kaos ortamında cazip bir fırsat sunuyor"

Biyoteknoloji Sanayicileri Derneği Başkanı Ercan Varlıbaş: Öncelikle sektörleri ve teşvikleri inceledim. TÜBİTAK Başkanı ile de değerlendirdik. Bunlar çok anlamlı destekler. Yerli üreticiler bu teşviklerle gelip Biyoteknoloji Vadisi’nde yatırım yapabilirler. Bu destekler, geleceğimizin hazırlanması demek. Çünkü bu sayede yapılacak yatırımlar 20 yıl, 50 yıl katkı sağlayacak işler olacaktır. Bu sayede istihdam da artacaktır. Biz biliyoruz ki sektörde çok iyi projesi olup da uygun koşulların sağlanmasını bekleyen yatırımcılar mevcut. Onların da düğmeye basacaklarını düşünüyoruz. Aralarında kaos ortamının geçmesini bekleyenler de var. Ancak bu destek paketi, kaos ortamında yatırımcıya cazip bir fırsat sunuyor. Mutlaka değerlendirilmeli.

"İlaçta teşvik zincirin tamamı için gerekli"

Koçak Farma CEO’su Dr. Hakan Koçak: Bu teşviklerin mutlaka özellikle yenilikçi ilaç konusunda bir katkısı olacaktır. Daha önce de bu tarz teşvikler olmuştu. Ben destek kapsamına giren ürünleri inceledim, yüksek katma değerli ürünler listeye alınmış. Ancak ilaç farklı bir sektör. Bir nihai ürün zincirinden bahsediyoruz. İmalat bu zincirin bir parçası ama iş üretmekle bitmiyor. Ruhsatlandırma olmazsa ürün elinizde kalıyor. Bunun için de klinik araştırma, biyoeşdeğerlik süreci, kamu alımı vs gerekiyor. Desteklerin bu aşamaları da kapsaması lazım. Zincirin tamamını içeren bir teşvik olmazsa ürettiklerimiz elimizde kalıyor.

Desteklenecek sektörler ve bazı ürünler

Kimya: Gliserin, asetik asit, klor, saf amonyak, potasyum hidroksit,

Eczacılık: Yaygın görülen viral hastalıklara karşı koruyucu aşı geliştirilmesi, kök hücre ve bu alanda kişiye özel tedaviler, yapay kan, biyoteknolojikilaç, çeşitli vitamin türleri, kan grubu tayinine ilişkin reaktifler, doku çipleri.

Tıbbi ve dişçilikle ilgili araç gereç: Sinyal üretebilen, kontrollü ilaç salgılayabilen implant, yeni nesil protez ve ortez, ultrason cihazı, sağlık teknolojilerine yönelik üç boyutlu yazıcı teknolojisi, kalp kapakçığı, cerrahi diş iğneleri, diyaliz setleri, kontakt lens, şırınga.

Bilgisayar, elektronik, optik: Blok zincir teknolojileri ve altyapıları (ürün izlenebilirliği, dijital ürün pazarlama vb) , endüstriyel nesnelerin interneti platformu, telefon cihazları, ATM, Faks, fotokopi makineleri, optik okuyucu, uydu telsiz alıcısı, hırsızlık alarm cihazı, kol saati, İHA, giyilebilir elektronik donanımlar, kimlik doğrulama teknolojileri.

Makine: Buhar türbinleri, yangın söndürme cihazları, forklift, teleferik, open-end eğme makineleri, dikiş makineleri, nümerik kontrollü takım tezgahları, sınai robotlar, servo motor, tarımsal robotik sistemler.

Ulaşım: 'Diğer' kara taşıtları için dizel motor, ‘diğer’ hava taşıtları için kıvılcım ateşlemeli motor, elektrik motorlu cam siliciler, dizel ve yarı dizel elektrik gücü veren motorlu taşıtlar, elektrik motorlu taşıtlar, motosikletler, toplu taşımaya yönelik otonom ve yarı otonom araçlar, süper iletkenler, kendi kendini temizleyen araç boyaları, şarj teknolojileri.

Hüseyin Gökçe/Dünya