Prof. Dr. Uğur Emek, yap işlet devret yöntemiyle yapılan otoyollarda ve köprülerde dolar cinsi fiyatların ABD enflasyonu kadar artacağını söyledi.

ABD'de nisanda tüketici enflasyonunun yıllık yüzde 4,2 ile 13 yılın zirvesine yükselmesi, tüm dünya ile birlikte Türkiye'yi de etkiliyor.

ABD'de geçen sene mayıs ayında yıllık yüzde 0,1'e kadar gerileyen enflasyon, Ağustos 2008 sonrasının en yüksek seviyesine ulaşırken, ABD'de hazine tahvili faizleri yükseldi.

ABD'de finansal koşulların sıkılaşacağı endişesiyle tüm dünyada borsalarda sert satışlar görülürken, gelişen ülke para birimleriyle birlikte TL'de de değer kaybı görüldü.

2020'yi 7,43 seviyesinde kapatan dolar/TL bugün 8,50'yi görürken, yılı 9,13 ile kapatan euro/TL'de de bugün 10,27 ile rekor seviyelere yaklaşıldı. 

Türkiye'nin uzun yıllardır kurtulamadığı ve son yıllarda giderek artan enflasyon sorununun, önümüzdeki aylarda ABD başta olmak üzere gelişmiş ülkelerin de başını ağrıtması beklenirken, bu durumun Türkiye gibi yüksek dış borcu, yüksek döviz cinsi yükümlülükleri ve düşük rezervi olan ülkeleri derinden etkileyecek sonuçları olacak.

1- DOLAR CİNSİ BORÇLANMA MALİYETLERİ

Türkiye'nin 1 yıl içinde döndürmesi gereken dış borcu şubatta 192 milyar dolarla rekor kırdı. Üstüne 37 milyar dolarlık da cari açık eklendiğinde 1 yıllık finansman ihtiyacı yaklaşık 230 milyar dolara ulaşıyor.

Dış borçların döndürülmesi için dış borçlanmaya ihtiyaç var ancak ABD'de enflasyonun artması, dolar cinsi borçlanma maliyetleri de artırıyor. Türkiye'nin yüksek risk primi nedeniyle zaten benzer ülkelere göre yüksek olan dolar cinsi borçlanma maliyetlerinin önümüzdeki dönemde ülke risk primi düşmezse artması muhtemel.

2- TL ENFLASYONU VE DÖVİZ CİNSİ BORÇLAR

TL'nin döviz karşısındaki değer kaybı, halihazırda nisanda yüzde 17,14 ile iki senenin zirvesine yükselen enflasyon için yukarı yönlü yeni riskler oluşturuyor.

Nitekim, Merkez Bankası'nın (TCMB) enflasyon raporuna göre, 2020 yılını yüzde 14,6 oranıyla kapatan enflasyona, döviz kurlarındaki artışın katkısı 6,2 puan olmuştu.

TCMB, son enflasyon raporunda 2021 sonu enflasyon beklentisini yüzde 9,4'ten yüzde 12,2'ye yükseltirken, 2,8 puanlık artışın 1,8 puanla büyük bölümünün kur ve ithalat fiyatları artışından geldiğini açıkladı.

Öte yandan, Türkiye'de finansal kesim dışındaki firmaların döviz pozisyon açığı, şubat itibarıyla 155,3 milyar dolar seviyesinde.

2020 sonunda milli gelirin yüzde 62,8'ine ulaşarak rekor kıran 450 milyar dolarlık dış borç de eklendiğinde, kur artışının, gelirinin büyük kısmı TL olan kamu ve özel sektöre getirdiği ilave yükler daha net görülebilir.

3- YAP İŞLET DEVRET MALİYETLERİ ARTACAK

Türkiye'nin sol yıllarda en çok konuştuğu konulardan biri, devletin yüksek döviz cinsi gelir garantisiyle ve dövizle hesaplanan fiyatlamalarla özel sektöre yaptırdığı yap işlet devlet projeleri.

Son yıllarda birçok otoyol, köprü, santral, hastane ve havalimanı bu şekilde yapıldı.

Bu projeleri üstlenenler, büyük oranda döviz cinsi kredilerle yatırımları yaparken, devlet de döviz cinsi yükümlülük altına girdi.

Konuyu yakından takip eden uzmanlardan Prof. Dr. Uğur Emek, yap işlet devret projeleriyle devletin 157 milyar dolar koşullu yükümlülük altına girdiğini belirtiyor.

Bu şekilde yapılan ulaştırma projelerinde geçiş ücretleri ve garanti ödemeleri döviz cinsinden hesaplanırken, fiyatlar yılda iki defa “güncelleniyor”. Güncelleme yaparken döviz kurlarındaki değişimle birlikte ABD tüketici enflasyonu da dikkate alınıyor.

Prof. Dr. Emek, ABD'de enflasyonun yüzde 4,2 ile 13 yılın zirveye ulaşmasının, kur artışıyla birlikte hem geçiş ücretlerine hem de devletin ödeyeceği garanti ücretlerine ABD enflasyonu kadar zam yapılması anlamına geldiğini belirtiyor. 

Osmangazi Köprüsü'nü örnek veren Emek, “Bu köprüden geçişte sözleşmeye göre fiyat başlangıçta 35 dolardı. Yıllar içinde ABD enflasyonu kadar zamlanarak son olarak 41 dolara gelmişti. ABD'de enflasyonun artması, 41 doların daha hızlı artması anlamına gelecek” dedi.

Emek, bazı projelerde euro cinsi fiyatlama olduğunu, onların da euro bölgesi enflasyonuna göre artış gösterdiğini dile getirdi.

Emre Deveci/Sözcü