Teknolojinin hızlı dönüşümünün sembolüdür cep telefonu. Her 10 insandan 8'i cep telefonu kullanıyor. Bu kullanım üretim kadar tüketimi de artırıyor. Tüketim de ekonomi ile ilgili. Ödediğimiz kadar tükettiklerimiz de önemli. Örneğin kullanım ömrünü veya modasını yitirmiş telefonların milyarlarca dolarlık bir ekonomi oluşturduğunun pek farkında değiliz nedense.

Rüstem Çetinkaya'nın Dünya'da yayınlanan Serbest Kürsü yazısına göre gelin önce bu bir akıllı telefonun nelerden oluştuğuna bakalım. Bir cep telefonun yüzde 50’sini plastik oluşturuyor. Yüzde 15’i bakır ve cam, yüzde 4’ü kobalt, lityum ve karbon, yüzde 3’ü metal alaşım, yüzde 2’si nikel, yüzde 1’i kalay içeriyor. Asıl değerli madenler çinko, gümüş, tantalyum, krom, kadmiyum ve kurşun yüzde 0.5’lik orana sahip. Geri kalan yüzde 3’lük kısmında ise paladyum, altın göze çarpanlar. Mesela 100 gram ağırlığındaki bir cep telefonunda altının oranı 0.028, paladyum ise 0.014 gram. Bir de buna itriyum, terbiyum, neodim, gadolinyum, praseodim gibi nadir elementleri de ekleyelim. Yani atılan cep telefonuyla birlikte değerli metalleri de çöpe gönderiyoruz. Oysa bunun oldukça yüksek bir ekonomik değere sahip olduğunu unutuyoruz.

57 milyar dolar çöpe gidiyor

Dünyada neredeyse 6.5 milyar insanın elinde, çantasında cep telefonu bulunuyor. Bu telefonların önemli kısmı da çöpe atılarak yenileniyor. Attığımız 7 bin eski cep telefonundan ortalama 1-2 kilo altın, 2-3 kilo gümüş ve bakır madeni çöpe gidiyor. Her yıl dünyada 50 milyon tondan fazla e-atık ortaya çıktığını, bu rakamın 8 yıl sonra 74 milyona ulaşacağını düşünürsek büyük bir ekonomiden de olduğumuz ortada. Yani yaklaşık 57 milyar dolarlık altın, gümüş, bakır, paladyum ve diğer yüksek değerli metal çöp ile tanışıyor.

Geri dönüşüm ise çok fazla tercih edilen bir konu değil ülkemizde. Bu işe tabir caiz ise uyananlar yine batılı ve zengin ülkeler oluyor. Zira geçtiğimiz günlerde İngiltere bu konuyla ilgili ciddi bir adım attı.

İngiltere altın, gümüş ve değerli metalleri geri kazanmak için çöpe atılan cep telefonları ve dizüstü bilgisayarları geri dönüştürecek teknolojiyi getirmeye hazırlanıyor.

İngiltere uyandı, yatırım yaptı

Devlete ait madeni para üreticisi Royal Mint, dünyanın ilk sürdürülebilir değerli metal teknolojisini kullanmak için Kanadalı start-up Excir ile bir anlaşma imzaladı. Royal Mint, telefon ve dizüstü bilgisayarlar gibi atılan cihazların devre kartlarında bulunan e-atıklardan değerli metalleri geri dönüştürmek için kimyaya dayalı teknolojiyi kullanmayı hedefliyor.

Türkiye’nin de cep telefonu kullanımında dünyanın en önemli pazarlarından biri olduğunu unutmayalım. Yıllık 14 milyon adet cep telefonu alıyoruz. Bunun tahminimce 10 milyonu yenilenmeyle ömrünü tamamlıyor.

Aldığımız cep telefonlarına ise yılda 3.5 milyar ödüyoruz, cari açığı da artırıyoruz. Yani bugünkü kurla neredeyse 35 milyar TL. Bir de üzerine onu değerlendirmeyerek milyarlarca lirayı çöpe dönüştürüyoruz. Yani özetle cep telefonlarımızı atarak sadece 4 bin kilo altından oluyoruz. Bu da 2.2 milyar liranın üzerinde.