Vatandaşlar ve şirketler mevduatlarının yarısından çoğunu TL yerine döviz ve altında tutmayı tercih etmeye devam ederken, Merkez Bankası’ndan (TCMB) bu duruma müdahale amacını taşıyan bir hamle geldi.

Bankadan yapılan açıklamada “TCMB, fiyat istikrarı temel amacı doğrultusunda, parasal aktarım mekanizmasının etkinliğinin artırılması için zorunlu karşılık düzenlemesinde değişikliğe gitmiştir.” denildi.

Düzenlemeye göre; Türk lirası zorunlu karşılıkların döviz cinsinden tesis edilmesi imkânı azami oranı yüzde 20'den yüzde 10'a düşürüldü. Söz konusu imkânın 1 Ekim 2021 tesis tarihinde sonlandırılacağı belirtildi.

Döviz cinsinden mevduat/katılım fonuna uygulanan zorunlu karşılık oranları tüm vade dilimlerinde 200 baz puan artırıldı. Hazine’nin iç ve dış borçlarının döviz ve altın payı yüzde 58

Alınan bu kararla, ilk aşamada Türk lirası cinsinden zorunlu karşılık tesislerinin 13,2 milyar TL, döviz cinsinden zorunlu karşılık tesislerinin yaklaşık 2,7 milyar dolar tutarında artması bekleniyor.

Ayrıca, 25 Haziran 2021 tarihinde yabancı para mevduat/katılım fonu hesaplarında bulunan ve bu tarihten sonra Türk lirası mevduat/katılım fonuna dönüşen tutarların zorunlu karşılık yükümlülüğünden muaf tutulmasına, Türk lirası cinsinden tesis edilen zorunlu karşılıklara, bankacılık sistemindeki toplam mevduat/katılım fonu içinde Türk lirasının payını artırıcı yönde ilave faiz/nema uygulanmasına karar verildi.

Söz konusu değişiklikler, tesisi 6 Ağustos 2021 tarihinde başlayacak olan 19 Temmuz 2021 yükümlülük döneminden itibaren geçerli olacak.

UYGULAMAYA İLİŞKİN AYRINTILAR

TCMB, uygulamaya ilişkin ayrıntıları 6 maddede sıraladı:

1. Türk lirası zorunlu karşılıkların döviz cinsinden tesis edilmesi imkânı azami oranı, tesisi 6 Ağustos 2021 tarihinde başlayacak olan 19 Temmuz 2021 yükümlülük döneminden itibaren geçerli olmak üzere yüzde 20'den yüzde 10'a düşürülmüştür. Söz konusu imkân, tesisi 1 Ekim 2021 tarihinde başlayacak olan 17 Eylül 2021 yükümlülük döneminden itibaren yüzde 0'a indirilerek sonlandırılacaktır.

2. Döviz cinsinden mevduat/katılım fonuna uygulanan zorunlu karşılık oranları, tesisi 6 Ağustos 2021 tarihinde başlayacak olan 19 Temmuz 2021 yükümlülük döneminden geçerli olacak şekilde tüm vade dilimlerinde 200 baz puan artırılmıştır.

3. 25 Haziran 2021 tarihinde mevcut olan zorunlu karşılığa tabi mevduat/katılım fonu dikkate alınarak;

a. Yabancı para mevduat/katılım fonundan 1 ay ve daha uzun vadeli Türk lirası mevduat/katılım fonuna dönüşen tutar vadeli Türk lirası hesabında kaldığı sürece zorunlu karşılık yükümlülüğünden muaf tutulacaktır.

b. Türk lirası cinsinden tesis edilen zorunlu karşılıkların, madde (3.a)'daki tutarın Türk lirası mevduat/katılım fonuna uygulanan en yüksek zorunlu karşılık oranı ile çarpılmasıyla bulunan tutar kadar olan kısmına yüzde 19 oranında faiz/nema ödenecektir.

4. Madde (3.b)'de belirtilen tutar dışında kalan Türk lirası cinsinden tesis edilen zorunlu karşılıklara aşağıdaki tabloda gösterildiği şekilde her iki koşulun aynı anda sağlanması şartıyla kademeli olarak ilave faiz/nema uygulanacaktır.

Gösterge 1: Yükümlülük hesaplama tarihinde yabancı para mevduat/katılım fonunun toplam mevduat/katılım fonuna oranı

Gösterge 2: 25 Haziran 2021 tarihinden yükümlülük hesaplama tarihine kadar yabancı para mevduat/katılım fonundan 1 ay ve daha uzun vadeli Türk lirası mevduat/katılım fonuna dönüşen ve vadeli Türk lirası hesabında kalmaya devam eden tutarın, 25 Haziran 2021 tarihindeki yabancı para mevduat/katılım fonu tutarına oranı

5. Türev işlemler vasıtasıyla yabancı para mevduat/katılım fonu azalışı ile yurt dışına çıkarılan veya yurt dışından gelen yabancı para mevduat/katılım fonu azalışı/artışı hesaplamalarda dikkate alınmayacaktır.

6. Uygulama kapsamında ihtiyaç duyulan veriler 19 Temmuz 2021 tarihli zorunlu karşılık yükümlülük döneminden itibaren raporlanacaktır. Uygulamaya ilişkin usul ve esaslar konusunda Zorunlu Karşılıklar Uygulama Talimatında detaylı bilgilendirme yapılacaktır.

BANKALARIN DÖVİZ MEVDUAT MALİYETİ ARTACAK

Merkez Bankası, geçtiğimiz yıllarda da vatandaşın ve şirketlerin mevduatta dövize yönelmesinin önüne geçmek ve TL mevduatı teşvik etmek için çeşitli adımlar attı. Bu adımlar arasında zorunlu karşılık düzenlemeleri de yer aldı. Ancak etkili bir sonuç alınamadı.

Döviz mevduatının zorunlu karşılıklarını artırmak bankaların döviz mevduat maliyetini artırıyor. Bankalar bu maliyet etkisinden kurtulmak için döviz kredi faizlerini artırma ya da döviz mevduat faizlerini düşürme yoluna gidiyor ancak yurt içi yerleşikler döviz mevduatı faiz getirisinden ziyade kur artışı nedeniyle tercih ediyor.

Son düzenleme, TL mevduatta sınırlı da olsa faiz artışına neden olabilir.