Uzun bir süredir koronavirüs nedeniyle mali piyasalarda yaşanan büyük dalgalanmaya şimdi de Suudi Arabistan ile Rusya arasında başlayan petrol savaşı da eklendi. 

Son üç yıldır petrol piyasaları konusunda uyum içinde çalışan ve dünyanın en büyük petrol ihracatçısı olan Suudi Arabistan ile ikinci büyük üretici Rusya arasındaki üretim kısıtlaması anlaşmazlığı, ham petrolde büyük bir fiyat ve pazar savaşı başlattı. 

1. KÖRFEZ SAVAŞI

Uluslararası enerji uzmanı Mehmet Öğütçü, OPEC üreticileri arasında üretim kesintisini netleştirmek için yapılan görüşmelerin geçen hafta sonu Rusya’dan, Kremlin’den gelen bir telefonla kesildiğini, bunun üzerine Suudi Arabistan’ın petrolle ilgili nisan ayının kontratlarında ciddi bir indirime gittiğini vurguladı. S. Arabistan kesintiden tümüyle de vazgeçti. Bu, Asya’dan yeni petrol talebi yarattı. Suudi Arabistan’ın ise bu hamle ile Rusya’yı cezalandırmaya çalıştığı belirtiliyor. 

Brent petrolün varil fiyatı dün, geçen cuma gününe göre yüzde 30 düşerek 32 dolara kadar indi. Brent petrolün bu seviyeleri, Körfez Savaşı’nın başlangıcı olan 17 Ocak 1991’den bu yana en sert kayba işaret ediyor. Uzmanlara üretimdeki kesintinin yıl sonuna kadar uzatılmasına onay veren Rusya, yeni bir kesintiye izin vermedi. Rusya’nın karşı çıkışının nedeni ise pazar kaybı yaşamamak olarak belirtiliyor. 

Ortaya çıkan durum sadece Suudi Arabistan ve Rusya ekonomisi etkilemiyor. Önemli petrol üreticilerinden biri olan ABD’nin de bu karardan etkileneceği ve petrol üretimine de zarar vereceği belirtiliyor. Rusya’nın bu politikayı uzun bir dönem sürdürmek istediğinin sinyalini ise Maliye Bakanlığı’nın yaptığı, “Ulusal Refah Fonu’ndaki varlıklar, petrol fiyatlarının 6-10 yıl boyunca varil başına 25-30 dolar seyretmesi halinde oluşacak açığı kapatabilecek düzeyde” açıklaması verdi.

20 DOLAR KONUŞULDU

Bu savaşın sonuçlarıyla ilgili dikkat çekici değerlendirmeler de yapılıyor. Örneğin en büyük yatırım bankalarından Goldman Sachs’ın baş stratejisterinden Damien Courvalin de dahil olmak üzere analistler, Brent ham petrolünün varil başına 20 dolara kadar düşebileceğini savunuyor. Fitch’in Ortadoğu ve Afrika üst düzey analisti Jan Friedrich, ham petrol fiyatlarındaki 10 dolarlık düşüşün, ülkeden ülkeye değişmekle birlikte, Körfez’deki mali gelirleri GSYH’nin yüzde 2-4 oranında düşürdüğüne işaret ederek “Petrol fiyatlarındaki çöküş Körfez mali rakamlarında açıkça görülecek” dedi.  

TALEP DARALACAK 

Öte yandan Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) koronavirüs salgını nedeniyle küresel petrol talebi tahminlerini düşürerek, 2009’dan beri ilk defa bu yıl petrol talebinin daralacağını belirtti. Buna göre, küresel petrol talebinin bu yıl günlük 90 bin varil seviyesinde azalacağı tahmin ediliyor.

DÜNYA BORSALARI YANGIN YERİ

Küresel borsalar, koronavirüs salgınının ekonomide tahribat yaratacağından kaygılanan yatırımcıların riskli varlıklardan çıkışı sürdürmesiyle sert kayıplarına devam ederken, petrol pazarındaki büyük kavga da yaşanan sorunları büyütüyor. Bu durum Türkiye pazarında da önemli etkiler yaptı. 

Borsa İstanbul 100 Endeksi gün içinde 102 bin 6 puana kadar çekildikten günü yüzde 5.54 düşüşle 103 bin 667 puanda tamamladı. Dolar/ TL ise 6.09 ile 6.19 arasında sert dalgalandıktan sonra günü 6.10 liranın hafif üstünde tamamladı. Son dönemde küresel piyasalar, jeopolitik gelişmeler, kamunun artan döviz arzı ve yurt-içi yerleşiklerin döviz biriktirme eğiliminin devamı TL’yi etkileyen en önemli belirleyiciler.

Dünya piyasalarında ise şu gelişmeler yaşandı:

- Avrupa borsaları ise, dün günü; Almanya’da (DAX) yüzde 7.89, Fransa’da (CAC 40) yüzde 8.39, İngiltere’de (FTSE 100) yüzde 7.51, İtalya’da (FTS MIB) yüzde 11.17, İspanya’da (IBEX 35) yüzde 8.10 kayıplarla tamamladı. AB’deki kayıp da (Avro Stoxx 50) yüzde 8.26’ya ulaştı. 

- ABD borsalarında ise dünkü açılışta önde gelen endekslerden Dow Jones, S&P 500 ve Nasdaq yüzde 7’nin üzerinde kayıplarla açıldı. Bu nedenle ABD borsalarında işlemler 15 dakika durduruldu. Bu endeksler, günü ise yüzde 6 civarında kayıplarla tamamladı.

Yatırımcıların ABD Merkez Bankası’nın (Fed) 18 Mart’ta yapacağı toplantıda 75 baz puan daha indirim yapmak zorunda kalacağını fiyatladığı belirtiliyor. ABD’nin 30 yıl vadeli tahvilinin faizi yüzde 1’in altına indi.

KRİZ MASALARI OLUŞTURULMALI

Uluslararası enerji uzmanı, Londra Enerji Kulübü Başkanı Mehmet Öğütçü, ham petrol pazarında yaşanan bu gelişmelerin küresel ekonomi açısından büyük şok olduğunu vurguladı. 

Yaşanan olayın son 20 yılın en büyük krizlerden biri olduğunu ifade eden Öğütçü, petrolde büyük bir fiyat ve pazar payı savaşı başladığını kaydetti. Öğütçü şöyle devam etti: 

ŞİRKETLER ERİYOR

“Oysa ABD şeyl (kaya) petrol ve gazı üreticilerinin yaşadığı zorlukları aşması için fiyatların artması istiyor. S. Arabistan’da ise saray yönetimi çok karışık. Önemli bir kriz bekleniyor. Petrol üretici şirketlerin hisselerinde büyük erime nedeniyle yeni yatırımlar beklenmiyor. Orta vadede önemli bir arz sıkıntısı olabilir. OPEC içinde de önemli bir kutuplaşma başladı.” Bunun Türkiye’ye etkisiyle ilgili de yorum yapan Öğütçü, “Türkiye’nin ithalata bağımlılığı yüksek. Bu nedenle fiyat indirimleri avantajlı olacak. Ancak petrol üreten birçok ülkeye yapılan ihracatın azalması da gündeme gelecek. Bu nedenle hem devlet hem özel sektör kriz masası kurmalı ve gelişmleri günü gününe takip etmeli” dedi.

BENZİNDE İNDİRİM TAHMİNİ 80 KURUŞ

Koronavirüs nedeniyle azalan petrol talebinin fiyatları aşağı çektiğini hatırlatan Enerji Petrol Gaz İkmal İstasyonları İşveren Sendikası (EPGİS) Başkanı, Fesih Aktaş, Rusya ile S. Arabistan arasındaki gerilimin bunu daha da hızlandırdığını vurguladı. Bu durumun Türkiye’deki öncelikli etkisinin akaryakıt fiyatlarında düşüş şeklinde olacağını anlatan Aktaş, “Piyasalar çok hareketli. Bugün için benzinde 80 kuruş, motorinde 65 kuruşluk bir indirim bekliyoruz” dedi. Ancak Aktaş, bu indirim sonrası yeniden bir ÖTV artışı olabileceğini vurguladı.

Serhat Aligil/Cumhuriyet