Türkiye’nin bir dönem bölgedeki en önemli müttefiki olan Suudi Arabistan’la sadece diplomatik değil ekonomik ilişkisi de sorunlu. Türkiye’nin, iki ülke arasında sıcak dostluğun bulunduğu dönemde yapılan bir silah alışverişinden doğan 66,2 milyon dolarlık alacağını tahsil edemediği ortaya çıktı.

Önceki gün 2017 ve 2018 hesapları TBMM’de denetlenen Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu’nun (MKE) 2019 yılı denetim raporunda Suudi Arabistan’a yapılan bir silah ihracatından kaynaklanan milyon dolarlık alacakla ilgili tespite yer verildi. Tek taraflı boykot: Suudiler sıfırladı, Türkiye artırdı

Raporda, mühimmat satış sözleşmelerinde, teslimat yapıldığı halde alıcının borcunu ödememesi durumuna ilişkin herhangi bir yaptırımın yer almaması eleştirildi.

UÇAK BOMBASI SATIŞI

Raporda yer alan bilgilere göre, Suudi Arabistan Kraliyet Hava Kuvvetleri (RSAF) ile MKE arasında 2016 ve 2017 yıllarında 3 tip uçak bombası ihracatını kapsayan 36,3 milyon ABD Doları (USD), 51,2 milyon USD ve 32,8 milyon USD olmak üzere toplam 120,3 milyon USD’lik satış sözleşmesi imzalandı.
Sözleşmeler kapsamında Nisan 2020 itibarıyla toplam 10 ayrı sevkıyat yapıldı, bu sevkıyatlar karşılığı avans ödemeleri dahil olmak üzere 48,1 milyon USD tahsilat yapıldı ancak ödenmesi gereken 66,2 milyon USD tahsil edilemedi.

TÜRKİYE’YE YAPTIRIM VAR SUUDİLERE YOK

Sözleşmelerin “Ödemeler” kısmında “İki sözleşme için yüzde 30, bir sözleşme için ise yüzde 40 oranında avans ödemesinin, sözleşmenin imzalanmasından 30 gün içerisinde fatura ve ihracat lisansı belgelerinin RSAF Proje Direktörlüğüne teslim edilmesiyle yapılacağı, her parti sevkiyatın bedelinin ise yine RSAF Proje Direktörlüğünün ilgili dokümanları teslim almasıyla birlikte üç hafta içinde ödeneceği” ifade edildi.

Sözleşmelerin “Cezalar” başlıklı maddesinde ise “Sözleşme konusu mühimmatın MKE tarafından geç teslim edildiği her hafta için ilgili parti sipariş bedelinin yüzde 1’i kadar gecikme cezası ödeneceği” belirtildi.

Raporda, ceza hükümlerinin sadece MKE aleyhine düzenlendiği, MKE’nin alacağını tahsil edememesi durumunda sözleşmede herhangi bir tedbir öngörülmediği vurgulandı.

MKE’nin alacakları yüzde 51 arttı

MKE’nin ticari alacakları 2020 yılında 2019’a göre yüzde 51,4 oranında artışla 797 milyon 417 bin TL oldu.

Alacakların 213 milyon 569 bin TL’si resmi dairelerden, 3 milyon 97 bin TL’si KİT’lerden, 66 milyon 859 bin TL’si gerçek ve tüzel kişilerden, 511 milyon 573 bin TL’si de yurtdış alacaklardan kaynaklandı.

Yurtdışından alacaklar da önceki döneme göre yüzde 36,8 oranında arttı. Bunun 461 milyon 709 bin TL’si Suudi Arabistan’a, 49 milyon 864 bin TL’si de diğer ülkelere yapılan ürün ihracatından kaynaklandı.

ASELSAN da borcunu ödemedi

Benzer bir durum MKE’nin, ASELSAN ile Korkut Projesi kapsamında altyüklenici sıfatıyla imzaladığı 74,6 milyon avro bedelli ürün ve hizmet temini sözleşmesi ile ilgili de yaşandı.

ASELSAN tarafından sözleşme kapsamında yüzde 30 avans ödemesi gerçekleştirildi ancak geri kalan 45,1 milyon TL’nin, raporun yazıldığı 2020 yılı Nisan ayı itibarıyla süresinde ödenmediği tespit edildi.

Takip edilmedi

Bu sözleşmede de süresi içerisinde MKE’ye ödemelerin yapılmaması durumuna ilişkin herhangi bir yaptırım yer almadı. Ama yine sözleşmeye MKE teslimatı geciktirdiğinde uygulanacak yaptırımlar yazıldı.

Raporda, sözleşmelerden doğan ve süresinde ödenmeyen alacak tutarlarının tahsili amacıyla çeşitli tarihlerde hem Arabistan’dan hem de ASELSAN’dan talepte bulunulduğu ancak hukuki takip yollarına başvurulmadığı da ifade edildi.

Nurcan Gökdemir/Birgün