Spinn Danışmanlık'tan ekonomist Özlem Derici Şengül, tekrar bir kur şoku yaşandığını, TL'deki son değer kaybı dalgasında TCMB rezervlerine dair endişeler, yabancıların ülkeden çıkışı ve yurt içinde artan döviz talebinin etkili olduğunu söyledi. Merkez Bankası'ndan faiz artışı adımı gelebileceğini belirten Şengül, salgın döneminde turizmin durması ve ihracatın azalmasının ülkeye döviz girişini engellediğini, özel sektörün iki yıldır dış borç azaltma eğiliminin de döviz arzını azalttığını, bunları da kuru yükselttiğini söyledi.

Türk Lirası’nın yabancı para birimleri karşısındaki değer kaybı bir kez daha gündemin ilk sırasına yerleşti. Dolar/TL 7,28, euro/TL 8,66 ile rekor kırarken, uzmanlar kur artışına dair birçok nedene işaret ediyor.

Sozcu.com.tr’ye konuşan Spinn Danışmanlık Kurucu Ortağı ve ekonomist Özlem Derici Şengül, geçen hafta artan tansiyonun bu hafta daha da arttığını ve tekrar bir kur şoku yaşandığını söyledi. TL’deki son değer kaybı dalgasında güncel olarak 3 faktörün öne çıktığını belirten Şengül, Merkez Bankası rezervlerine dair endişeler, Türkiye’nin de içinde bulunduğu gelişen ülkelerden para çıkışı ve yurt içinde artan döviz talebinin kuru yükselttiğini dile getirdi.

Rezervdeki erimeye rağmen kurda durulma olmamasının, döviz talebinin arzından daha yüksek olduğu anlamına geldiğine işaret eden Şengül, yabancı yatırımcıların da hisse ve tahvil piyasasından çıkmaya devam ettiğini kaydetti.

“ÖZEL SEKTÖRÜN BORÇ ÖDEMELERİ DÖVİZ ARZINI AZALTIYOR”

Özel sektörün döviz açık pozisyonu olduğunu ve bu tür dönemlerde kur daha da artabilir endişesiyle borcun geri ödeme vadesi gelmese de erkenden döviz biriktirme eğilimine girdiklerini belirten Şengül, bu talebin de kuru daha yukarı ittiğini belirtti.

Güncel nedenlerin dışında temel nedenlere de işaret eden Şengül, salgın döneminde turizmin durması ve ihracatın azalmasının ülkeye döviz girişini engellediğini, özel sektörün iki yıldır dış borç azaltma eğiliminin de döviz arzını azalttığını, bunları da kuru yükselttiğini söyledi.

MERKEZ’DEN FAİZ ADIMI BEKLENİYOR

Merkez Bankası’nın sözlü ve/veya politika aksiyonu yoluyla müdahalesinin gerektiğini, faiz artışının gündeme gelebileceğini belirten Şengül, TCMB’nin olası adımlarını şöyle sıraladı:

“Bu sene sonuna kadar Merkez Bankası faiz artışı yapmaz diyordum ama kur şoku daha da derinleşirse faiz artırımı müdahalesi gelebilir, daha önce olduğu gibi. Politika faizinin artışı öncesinde fonlama maliyetini yükseltebilir. Faiz koridorunun üst bandı olan yüzde 9,75 seviyesinden piyasayı fonlamaya başlayabilir, yüzde 11,25 olan geç likidite penceresini kullanabilir. Tahvil alım programını durduruyorum diyebilir.”

EKONOMİK AKTİVİTE CANLANDI AMA ESKİ SORUNLAR NÜKSETTİ

Salgın nedeniyle mart, nisan ve mayıs aylarında hızla daralan Türkiye ekonomisi, 1 Haziran'da yeniden açıldı ve son iki ayda ekonomik aktivite kısmen canlandı. Ancak Merkez Bankası'nın (TCMB) para musluklarını açması ve kamu bankalarının rekor kredi arzıyla gelen canlanma, ekonomideki fay hatlarını tekrar harekete geçirdi.

Yıla 5,94 seviyesinden başlayan ancak salgının etkisiyle 7 Mayıs'ta 7,26 ile tüm zamanların rekorunu kıran dolar/TL kuru, kamu bankalarının TCMB rezervlerini satışının da katkısıyla yaklaşık bir buçuk ay 6,85 civarına demir attı. Ancak bugün tekrar rekor geldi. Üstelik dolar, dünyanın önde gelen altı para birimi karşısında son iki yılın en düşük seviyesine gerilerken, TL dolar karşısında değer kaybı yaşıyor.

2020'ye 6,67 seviyelerinde başlayan euro/TL de, euro/dolar paritesindeki yükselişe paralel tüm zamanların rekorunu kırdı.

DÖVİZ GİRİŞİ AZALDI, ÇIKIŞI ARTTI

Geçen sene ilk beş ayda 187 milyon dolar fazla veren cari denge, bu sene aynı dönemde 16 milyar 720 milyon dolar açık verdi. İhracat ve turizm gelirleri hızla düşerken, ithalat o hızda düşmeyince, cari açık arttı.

Yılın ilk yarısında ihracat geçen yıla göre yüzde 15,1, ithalat yüzde 3,2 azaldı. Dış ticaret açığı yüzde 73,2 artarak 23,9 milyar dolara ulaştı. Geçen sene beş ayda 7,9 milyar dolara ulaşan turizm geliri, bu yıl aynı dönemde 3,4 milyar dolara geriledi.

Geçene ilk beş ayda hisse senedi ve tahvil alımı yoluyla 5,8 milyar dolarlık giriş yapan yabancılar, bu yıl aynı dönemde 11,3 milyar dolarlık çıkışa imza attı. Cari açık ve dış borç ödemeleri için döviz bulmak zorlaştı.

REEL FAİZ YÜZDE -5’E KADAR DÜŞTÜ, PİYASAYA PARA SAÇILDI

Ekim 2019'da yüzde 8,55'e kadar düşen tüketici enflasyonu, kredi genişlemesi ve kur artışının etkisiyle haziranda yüzde 12,62'ye fırladı. TCMB de politika faizini yüzde 8,25’e, fonlama faizini de ortalamada yüzde 7’ler seviyesine çekince reel faiz yüzde -5’e yaklaştı.

2019’un ilk yarısında 78,6 milyar TL olan bütçe açığı, bu yılın aynı döneminde yüzde 39,3 artarak 109,4 milyar TL’ye sıçradı.

6 Mart-24 Temmuz döneminde bankaların TL kredileri, 435 milyar TL arttı. TCMB para musluklarını açtı, kamu bankaları öncülüğünde düşük faizle kredi patlaması yaşanınca, ekonomi kısmen canlandı ama bu paraların bir kısmı dövize ve altına gitti, enflasyon da yükseldi. 8 Mayıs-24 Temmuz döneminde bankalardaki yabancı para mevduatlar 14 milyar dolar arttı.

ÖZEL SEKTÖR DÖVİZ AÇIĞINI AZALTTI AMA…

Finans dışı kesim, kur riskini azaltmak için ocak-mayıs döneminde borçlarını ve döviz açıklarını 13,7 milyar dolar azalttı, dış borçla ülkeye döviz girişi yerine nette dış borç ödemeye geçilince ülkeye döviz girişi de azaldı. Finans dışı kesimin döviz açığı azaldı ancak yine de mayıs 2020 itibarıyla 165,1 milyar dolarla halen yüksek seviyelerde bulunuyor.

Tüm bunların üzerine jeopolitik gerilimler de eklenince, TL, Türkiye'nin kredi iflas risk primi (CDS) nisan ve mayısta görülen 600'lü seviyelere geldi.

Reuters, kur artışını durdurmak için geçen yıldan bu yana TCMB rezervlerinden 100 milyar doların üzerinde kaynak kullanıldığını öne sürdü. Kamu bankalarının döviz açığı da 10 milyar doları aştı. 110 milyar dolarlık müdahaleye rağmen, kurda rekor seviyeler engellenemedi.