Türkiye ekonomisi Koronavirüs önlemlerinin gevşetilmesi ve düşük faizli kredi kampanyaları ile üçüncü çeyrekte yüzde 6.7 büyüdü. BDDK verilerine göre 3. çeyrekte TL kredi büyümesi 159 milyar TL'den fazla. Oranın sürdürülebilir olmadığını söyleyen uzmanlar, son çeyrekte daralma bekliyor.

2020 yılı üçüncü çeyreğinde bir önceki yıla göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak; sanayi yüzde 8,0, inşaat yüzde 6,4, tarım yüzde 6,2, arttı. Mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri yüzde 4,5 azaldı.

Uzmanlara göre 3. çeyrekte yaşanan büyümenin iki nedeni var. Birincisi Covid-19 salgınına karşı alınan önlemlerin gevşetilmesi ikincisi ise ekonomiyi tekrar canlandırmak için başlatılan düşük faizli kredi kampanyaları.

Prof Elşf Yılmaz: Tüketerek büyüdük

Prof. Dr. Binhan Elif Yılmaz, Twitter’da yaptığı değerlendirmede, “Tüketerek büyüdük, kredi genişlemesinin katkısı büyük” dedi. Yılmaz, “2019 yılı 3. çeyreğe oranla; ihracatta kayıp % 22,4, özel tüketimde % 9,2, ithalatta % 15,8 artış yaşandı” değerlendirmesi yaptı.

Karaca: Sürdürülebilir değil

Dr. Orhan Karaca da yüksek oranlı büyümenin kredilerdeki büyük artış sayesinde geldiğine dikkat çekerek, “Aşırı kredi genişlemesiyle tüketim ve yatırım harcamalarının patlatılması sayesinde elde edilen bu büyüme sürdürülebilir değil. Bu daha kredi genişlemesi başlatılırken belliydi ve kurların patlaması ve faizlerin yeniden yükseltilmek zorunda kalınmasıyla da tescil edildi” diye yazdı.

Yeldan: Makine teçhizat yatırımlarındaki daralma dikkat çekici

İktisatçı Prof. Dr. Erinç Yeldan ise ekonomik büyümeye rağmen makine teçhizat yatırımlarındaki daralmaya dikkat çekerek şöyle dedi:

“Makine teçhizat yatırımlarında 2018'in 3. çeyreğinden bu yana, son iki senenin yıllık ortalaması -% 3.5; birikimli daralma -% 27.4. İnşaattaki daralmayı da hesaba kattığımızda kredi pompalanmasına dayalı spekülatif-büyümenin çöküşü net biçimde görülüyor.”

Prof. Başlevent: Sürdürülebilir değil

Bilgi Üniversitesi Ekonomi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cem Başlevent konu hakkında Sözcü’ye değerlendirmelerde bulundu. Büyümenin pandemi dönemindeki büyük kredi artışına dayandığını ve oranının sürdürülebilir olmadığı konusunda hemen herkesin hemfikir olduğunu söyleyen Prof. Başlevent, “Şaşırtıcı olan, büyüme oranının sabit sermaye yatırımlarında büyük bir artış sayesinde yakalanmış olması.” ifadelerini kullandı.

Bunun farklı anket çalışmaları ve gerçek hayattan somut verilerle desteklenmesi gerektiğini belirten Başlevent, “Aksi takdirde açıklanan oranın gerçekliğine dair şüpheler çoğalır. 2020 genelinde büyüme oranının pozitif olması için son çeyrekte ciddi bir daralma yaşanmaması gerekiyor. Salgına karşı alınan önlemler daha da genişletilirse bu hedefe ulaşmak zorlaşacak. Açıklanacak kararlara bu gözle de bakmak gerek” ifadelerini kullandı.

Doç. Dr. Bolgün Evren Bolgün: Son çeyrekte baz etkisi negatif olacak

Işık Üniversitesi Öğretim Görevlisi Doç. Dr. Evren Bolgün ise 6.7 oranındaki büyümenin öngürülebilir bir büyüme olduğunu söyledi.

Yüzde 6.7’lik büyümenin normal bir oran olduğunu belirten Bolgün, “Sanayi, perakende ve PMI verilerine baktığımızda büyümenin yüzde 6’nın üzerinde geleceği görülüyordu. Finans kesimi başta olmak üzere sanayi, inşaat ve tarım da nispeten toparlamış. Dolayısı ile bu çeyrek yukarı yönlü oldu ama 4. çeyrekte 2019’un son çeyreği yüzde 6.4 büyüme olduğu için baz etkisi negatif çalışacak. Yılın genelinde az bir daralma ile Türkiye ekonomisinin 2020 yılını kapatacağını düşünüyorum.” açıklamasında bulundu.

Yatırım ekonomisti Enver Erkan: Kredi büyümesinden gelen etki nötrlenecek

Tera Yatırım ekonomisti Enver Erkan 2020 yılının son dönemine ilişkin yaptığı değerlendirmede ise virüs kaynaklı kısıtlamaların dördüncü çeyrek döneminde geri geldiği için hizmet faaliyetlerinin olumsuz etkileneceğini söyledi.

Türkiye'nin corona virüsü kaynaklı kısıtlamaları geri getirmesinin hizmetler üzerindeki etkileri artırabileceğini belirten Erkan, “Aynı zamanda dördüncü çeyrek döneminde fiyat istikrarının ön plana alınmasının etkisiyle, finansal koşullar sıkılaşacak ve talep etkisi sönümlenecektir. Bu da kredi büyümesinden gelen etkinin nötrlenmesi demek olacaktır. Merkez Bankası, yüksek seyreden enflasyon nedeniyle tek faiz oranı olarak yüzde 15'i belirlemiştir. İlerleyen süreç, hem para politikaları hem de ekonomi politikaları alanında enflasyonla mücadeleyi ön plana çıkaracak görünüyor. Bu da kredi büyümesi patlamasından gelen bir büyüme etkisini son çeyrek ve ilerleyen çeyreklerde görmememiz demek olacaktır. Yılın geneli için yüzde sıfır yakınında büyüme öngörmekle beraber, bunun çok az altında veya çok az üstünde sapma olabilir.” diyerek sözlerini tamamladı.

Ekonomist Atilla Yeşilada: Yeniden daralmaya başlayacak

Ekonomist Atilla Yeşilada da üçüncü çeyrekte gelen yüksek büyümenin beklenen bir durum olduğunu söyledi. Yeşilada bu durumun en önemli nedenleri olarak virüs nedeniyle kapanan iş yerlerinin tekrar açılmasını ve düşük faizli kredi kampanyalarını gösterdi. 2020’nin son çeyreğinde yeniden daralma gözleneceğini belirten Yeşilada, TÜİK’in verileri çok geç açıkladığını söyleyerek, “Son verilerin ardından ekonominin belirli kesimlerini temsil eden bir araştırma yapılıp, öncü milli gelir verileri şeklinde bilgi paylaşımı yapılabilir. ABD böyle yapıyor ve daha sonra rakamları revize ediyor.” dedi.